Bazylika Aghios Demetrios (św. Dymitra – patrona miasta) w Salonikach została wzniesiona w V w. z inicjatywy eparchy Leoncjusza miejscu pochówku męczennika Dymitra z Tesaloniki. W latach 629–639 znaczna część budynku uległa zniszczeniu wskutek pożaru, została jednak odbudowana dzięki staraniom miejscowego biskupa Jana. W 904 świątynia została rozgrabiona podczas najazdu arabskiego na miasto. Po raz kolejny była niszczona podczas najazdu normańskiego w 1181. Po zajęciu miasta przez Turków w 1493 roku świątynia została przekształcona w meczet, a nagrobek św. Dymitra został z niej usunięty. W 1912 roku, gdy Saloniki po I wojnie bałkańskiej zostały przyłączone do Grecji, świątynia powróciła do kościoła prawosławnego. Pięć lat później w 1917 roku podczas wielkiego pożaru miasta świątynia uległa niemal całkowitemu zniszczeniu, została jednak odrestaurowana w pierwotnej postaci.

W świątyni szczególnym kultem otaczane są relikwie św. Dymitra. Według prawosławnej tradycji od IX wieku do momentu przekształcenia budynku w meczet nieustannie wydzielały one, w niewytłumaczalny sposób, wonny olej. Po 1912 zjawisko to miało powtarzać się tylko sporadycznie.

Świątynia jest pięcionawową bazyliką, z transeptem i przedsionkiem oraz przylegającą od południowego wschodu kaplicą św. Eutymiusza. Jest ona największym kościołem w Grecji. Długość naw wynosi 43,58 m, szerokość budynku – 33 m. Główna nawa oddzielona kolumnami jest szersza od pozostałych. Oryginalne kolumny poznać można po metalowych obręczach i ciemniejszym odcieniu marmuru. Relikwie św. Dymitra są umieszczone w kaplicy znajdującej się w prawej (północnej) nawie. Po prawej stronie absydy znajduje się zejście do krypty, w której można zobaczyć pozostałości po rzymskiej łaźni, jaka wcześniej stała w miejscu bazyliki. Wedle legendy tam został zamęczony św. Demetriusz. W podziemiach znajduje się także małe lapidarium, w którym są zgromadzone fragmenty rzeźb będących kiedyś na wyposażeniu kościoła. Najcenniejszym elementem wystroju są słynne, cudem ocalałe mozaiki na czworokątnych filarach w prezbiterium, po obu stronach ikonostasu oraz w nawie południowej. Najstarsza mozaika pochodząca z V wieku widnieje na początku południowej nawy, wysoko nad wejściem. Przedstawia św. Dymitra przyjmującego polecane mu w opiekę dzieci. Na północnej ścianie nawy głównej, zaraz obok narteksu widnieje marmurowy, renesansowy nagrobek darczyńcy świątyni, kupca Spantounisa.

Bazylika, wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, położona jest w centrum salonickiego Starego Miasta, powyżej pozostałości po agorze i Rzymskim Forum.

Zdjęcia wykonano we wrześniu 2015 roku.

  • Widok ogólny

  • Elewacja frontowa

  • Nawa główna

  • Ikonostas

  • Carskie wrota

  • Tron patriarchy

  • Absyda

  • Nawa boczna

  • Kaplica Demetriusza

  • Relikwie Demetriusza

  • Relikwie Demetriusza

  • Nawa boczna

  • Nawa główna

  • Nagrobek darczyńcy świątyni, kupca Spantounisa

  • Elewacja tylna bazyliki

  • Elewacja tylna bazyliki

  • Elewacja tylna bazyliki