Kolonia jest miastem kościołów romańskich. Na niewielkiej przestrzeni wyznaczonej przez dawne średniowieczne muru obronne, znajduje się dwanaście dużych, romańskich kościołów kolegiackich i klasztorów, wzniesionych pomiędzy X a XIII wiekiem, będących prawdziwymi klejnotami średniowiecznej sztuki architektonicznej. Między innymi są to kościoły :

  • św. Gereona – dedykowany świętemu Gereonowi kościół należy do najstarszych kościołów Kolonii, jego metryka sięga czasów cesarstwa rzymskiego – IV wieku, kiedy to wzniesiono mauzoleum poświęcone męczennikowi. Zasadniczą częścią świątyni jest datowany na 1227 rok centralny, dekagonalny korpus nawowy, którego architektura ideowo nawiązuje do dawnego mauzoleum. Obok kopuły katedry we Florencji (proj. F. Brunelleschi) i Hagii Sophii w Stambule, kopuła świątyni kolońskiej należy do największych w Europie. Wysokość sklepienia wynosi 34,55 m., a średnica w najszerszej części sięga 21 m. Od 1920 świątynia nosi tytuł bazyliki mniejszej nadany przez papieża Benedykta XV.
  • Najświętszej Marii Panny na Kapitolu – świątynia została wybudowana na miejscu dawnej świątyni rzymskiej z ok. roku 50. naszej ery. Dawna świątynia dedykowana była Jupiterowi, Junonie i Minerwie trzem bóstwom rzymskim których główna świątynia była ulokowana na jednym z siedmiu rzymskich wzgórz, Kapitolu. Resztki dawnej pogańskiej świątyni odnaleziono podczas badań archeologicznych, które miały miejsce w trakcie odbudowy ze zniszczeń wojennych obecnego kościoła. Zbudowany na planie treflowym (odmiana planu krzyża z zaokrąglonymi trzema ramionami), kościół NMP na Kapitolu jest trójnawową bazyliką z monumentalnym trójkonchowym chórem. Nawy boczne są zintegrowane z jednolitym obejściem obiegający każde z trzech półkoli chóru. Występują jednakże różnice pomiędzy architektura części prezbiterialnej i nawowej. W korpusie nawowym filary międzynawowe są przysadziste, prostokątne w planie, podczas gdy filary prezbiterium są na planie okrągłym.
  • św. Marcina – wraz z kościołami NMP na Kapitolu i Świętych Apostołów tworzy grupę trójnawowych kościołów z wschodnią częścią na planie treflowym – podobnie jak prezbiterium półkoliste zamknięcia zastępują ramiona transeptu. Na skrzyżowaniu naw wznosi się masywna wieża. Świątynia wznosi się na miejscu dawnego basenu rzymskiego. Powstał jako kościół opacki dla Benedyktynów, do których należał do XIX w. Odtąd kościół parafialny, w 2009 przywrócono także klasztorną funkcję kościoła. Opiekę nad świątynią sprawuje Monastyczna Wspólnota Jerozolimska Niemal doszczętnie zniszczony podczas II wojny światowej, został odbudowany w latach 1945–1985. Jednakże zachowała się znaczna część oryginalnej architektury oraz dzieła sztuki tworzące historycznego wystroju wnętrza z XIII–XVII w.
  • św. Apostołów – zlokalizowany przy Nowym Rynku (Neumarkt) w zachodniej części Starego Miasta. Będąca niegdyś kolegiatą świątynia stanowi ważny przykład architektury romańskiej w Niemczech, reprezentuje charakterystyczny dla Dolnej Nadrenii typ przestrzenny o układzie treflowym. Pomimo burzliwej historii i poważnych zniszczeń w wyniku działań wojennych budowla zachowała swoją pierwotną architekturę, natomiast wystrój wnętrza jest syntezą średniowiecznej i współczesnej plastyki. Kościół składa się z trzech zasadniczych części, zachodniego chóru, korpusu nawowego i chóru wschodniego o układzie treflowym. Zachodni chór jest dwuprzęsłowy przy czym szersze przęsło krzyżuje się z nawą poprzeczną, której boki tworzą przęsła o podobnej wielkości, co przęsło środkowe. Od zachodu przylega westwerk. Do XIII wieku część ta stanowiła miejsce sprawowania liturgii. Wszystkie przęsła nakryte są sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Poniżej środkowej części chóru znajduje się trójnawowa krypta o trzech przęsłach.
  • św. Andrzeja – położony na terenie historycznego Starego Miasta (obecnie Altstadt-Nord) nieopodal katedry. Należąca do dominikanów świątynia stanowi syntezę stylów romańskiego i gotyckiego. Obecny kościół składa się z romańskiej części zachodniej – masywu zachodniego i trójnawowego korpusu nawowego z czasów Hohenstaufów o dwóch przęsłach zbudowanych zgodnie z systemem wiązanym (jednemu przęsłu nawy głównej podporządkowane są dwa w nawie bocznej) oraz gotyckiej części wschodniej – trójprzęsłowego prezbiterium zamkniętego poligonalnie, poprzedzonego transeptem, którego ramiona zamknięte są wielobocznie. Przy północnym ramieniu transeptu i obu nawach bocznych XIV-wieczne kwadratowe w planie kaplice.
  • Kościół Najświętszej Marii Panny na Lyskirchen –  Świątynia znajduje się przy zachodnim brzegu Renu, w południowej części Starego Miasta, w historycznym przedmieściu Oversburg. Swoją nazwę zawdzięcza rodowi rajców kolońskich o nazwisku Lyskirchen, którego przedstawiciele zamieszkiwali w pobliżu kościoła. Wnętrze kościoła zdobi zespół XIII-wiecznych malowideł na sklepieniach nawy głównej i kaplic flankujących prezbiterium. W świątyni znajduje się również monumentalna figura Madonny Żeglarzy. Kościół  jest trójnawową bazyliką emporową. Korpus nawowy złożony z dziewięciu przęseł (po trzy w każdej nawie) tworzy plan nieregularnego kwadratu. Wschodnią część tworzy przęsło prezbiterialne zamknięte trójboczną absydą. Flankują go dwie kaplice, stanowiące przyziemie wież. Cała część wschodnia jest podwyższona w stosunku do zachodniej, poniżej znajduje się niewielka, trójnawowa krypta. Wnętrze nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym wspartym na masywnych czworobocznych filarach (na wysokości okien nawy głównej i empor częściowo wtopionych w ściany) flankowanych parami kolumienek z zachowanymi romańskimi kapitelami. Ściany nawy głównej podzielone są na strefy: arkad międzynawowych, arkad empor oraz okienną, przy czym dwie górne strefy są ze sobą zintegrowane za pomocą arkad, których łuki sięgają sklepień.
  • św. Seweryna – usytuowany w południowej części Starego Miasta. Dedykowany jest ósmemu biskupowi Kolonii, św. Sewerynowi (zm. w 408 roku). Dawny kościół klasztorny, w 1953 roku podniesiony przez papieża Piusa II do godności bazyliki mniejszej. Przykład architektury późnoromańskiej i wczesnogotyckiej w Dolnej Nadrenii. Kościół składa się z czteroprzęsłowego bazylikowego korpusu nawowego, poprzedzonego wieżą zachodnią usytuowaną na osi transeptu, oraz dwuprzęsłowego, poligonalnie zamkniętego prezbiterium, do którego przylegają kaplice. Poniżej prezbiterium znajduje się późnoromańska krypta. Do północnej nawy głównej przylega zachowane południowe skrzydło krużganku. Wnętrze jest nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym (wspartym na służkach przylegających do filarów lub lizen), oprócz nawy głównej, która ma późnogotyckie sklepienie sieciowe.
  • św. Cecylii – świątynia datowana jest na lata 1130–60. Obecnie patronat nad kościołem sprawuje Fundacja Romańskich Kościołów w Kolonii (Förderverein Romanische Kirchen Köln e. V.). Od 1956 roku w gmachu świątyni mieści się Muzeum Alexandra Schnütgena, będące w posiadaniu bogatej kolekcji sztuki średniowiecza. Wraz z sąsiadującym obok gotyckim kościołem św. Piotra świątynia tworzy jedyną zachowaną do dziś w Kolonii grupę obiektów sakralnych. Kościół jest trójnawową bazyliką z wydzielonym prezbiterium zamkniętym od wschodu absydą. Nawa południowa jest również zamknięta absydą. Od strony północnej do prezbiterium przylega prostokątna dwuprzęsłowa zakrystia wzniesiona w 1479 roku. Od strony zachodniej znajduje się empora i poniżej jej krypta. Wnętrze nakryte jest sklepieniem krzyżowo-kolebkowym. Z pierwotnego wystroju zachował się tympanon datowany na 1160 roku, którego wierna kopia została wmurowana w portal północny. Na tympanonie ukazany jest Chrystus z zamkniętą księgą w ręku w asyście anioła oraz świętej Cecylii i brata zakonnego Tibertiusa.
  • św. Urszuli – świątynia poświęcona patronce Kolonii, której relikwie spoczywają w tymże kościele, jest od średniowiecza ważnym ośrodkiem kultu religijnego. Ponadto w przylegającej do kościoła kaplicy nazywanej Złotą Komnatą mieszczą się domniemane relikwie świętych Dziewic, które wraz ze świętą Urszulą męczeńsko zginęły z rąk Hunów w 367 roku w okolicach Kolonii podczas pielgrzymki do Rzymu. Istniejąca od IX wieku świątynia w obecnej postaci zachowała romański korpus nawowy i gotyckie prezbiterium. Zachował się cenny wystrój wnętrza, w tym gotyckie rzeźby i obrazy oraz w Złotej Komnacie jeden z największych w Europie zbiorów gotyckich relikwiarzy hermowych. Kościół Świętej Urszuli jest trójprzęsłową, trójnawową bazyliką emporową. Od zachodu mieści się potężny masyw wieżowy z przedsionkiem, dawnym chórem zakonnym oraz dwoma aneksami po bokach. Od strony południowej kolejna nawa podzielona na dwie części, mieszcząca kaplicę NMP oraz Złotą Komnatę. Z pierwotnego transeptu zachowało się północne ramię i część południowego. Od wschodniej strony obu ramion transeptu znajdują się zrekonstruowane romańskie absydy.
  • św. Pantaleona – świątynia powstała na terenie przedmieścia starożytnej Kolonii. Pod dzisiejszą budowlą odkryto również resztki rzymskich budowli, m.in. willi. Po roku 350 (lub – według innych badaczy – dopiero w VI/VII w.) wzniesiono jednonawowy kościół z prostokątnym chórem, wokół którego istniał cmentarz. Za czasów opata Wolberona ok. 1160 jednonawowa świątynia ottońska otrzymała formę trzynawowej bazyliki romańskiej ze sklepionymi nawami bocznymi, a w związku z rozwojem miasta, znalazła się na jego terytorium. Zabudowania klasztorne z krużgankiem i budynek kapitularza (obecnie skarbca) z pocz. XIII w. wzniesiono od północy, od strony południowej założono cmentarz z kaplicą pw. Świętego Krzyża i Dwunastu Apostołów (niezachowana).
  • św. Kuniberta – Kościół Świętego Kunibera składa się z prezbiterium, transeptu wschodniego, trójnawowego, bazylikowego korpusu nawowego i transeptu wzniesionego na miejscu dawnego masywu zachodniego. Prezbiterium jest jednoprzęsłowe zamknięte półkolistą absydą. Stanowi przedłużenie korpusu nawowego wzniesionego zgodnie z porządkiem systemu wiązanego (jednemu przęsłowi nawy głównej odpowiadają dwa przęsła w nawach bocznych). Korpus zamyka nawa poprzeczna, na wysokości nawy głównej wznosi się masywna kwadratowa w planie wieża. Dwie również kwadratowe wieże flankują prezbiterium, wznoszą się ponad transeptem.  Poza kościołami romańskimi w Kolonii znajdują się także kościoły gotyckie, renesansowe i barokowe oraz inne zabytki architektury jak np. ratusz, przyciągające rokrocznie rzesze turystów.

Kolonia to czwarte co do wielkości miasto niemieckie. Leży ona na zachodzie Niemiec w Nadrenii Północnej – Westfalii nad rzeką Ren, około 30 km na północ od Bonn.

Zdjęcia wykonano w październiku 2004 roku.

  • Kościół Świętej Cecyli

  • Kościół Najświętszej Marii Panny na Kapitolu

  • Kościół Najświętszej Marii Panny na Kapitolu

  • Kościół Świętych Apostołów

  • Kościół Świętych Apostołów

  • Kościół Świętych Apostołów

  • Kościół Świętego Marcina

  • Kościół Świętego Marcina

  • Kościół Świętego Marcina

  • Kościół Świętego Marcina

  • Kościół Świętego Marcina

  • Kościół Świętego Marcina

  • Kościół Świętego Andrzeja

  • Kościół Świętego Andrzeja

  • Kościół Świętego Andrzeja

  • Kościół Świętego Gereona

  • Kościół Świętego Gereona

  • Kościół Świętego Gereona

  • Kościół Świętego Gereona

  • Kościół Świętego Gereona

  • Kościół Świętego Gereona