Ostrów Lednicki to wyspa na Jeziorze Lednickim, na której znajduje się wczesnośredniowieczne stanowisko archeologiczne. Obok Gniezna, Giecza i Poznania jest to jedno z najważniejszych miejsc dla historii Polski. Za panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego Ostrów był jednym z głównych ośrodków obronnych i administracyjnych kraju. 

Na wyspie zachowały się (w południowej części wyspy) pozostałości grodu otoczonego wałem drewniano-ziemnym o długości około 500 m, dziś w najwyższym miejscu wysokim na 8 m (pierwotnie mógł sięgać 12 m), oraz relikty najstarszego w Polsce zespołu preromańskiej architektury pałacowo-sakralnej. Wyraźny przekop w północnej części wału stanowi miejsce lokalizacji dawnej bramy wjazdowej od strony podgrodzia. We wnętrzu grodu znajdują się relikty dwóch budowli: pałacu (wzniesionego na rzucie prostokąta o wymiarach 32×14 metrów) z kaplicą (na południu) i kościoła grodowego (na północy).

Pałac i przylegającą do niego od wschodu kaplicę (o średnicy 11,5 m) zbudowano jednocześnie, około 963-966 roku, z miejscowego materiału skalnego łupanego w płaskie płytki (tzw. okrzeski) i łączonego zaprawą gipsową. Kościół grodowy wzniesiony został z otoczaków kamiennych w północnej części grodu, w pobliżu bramy prowadzącej do jego wnętrza. Orientowany, jednonawowy (długości 13,5 m), z prostokątnym prezbiterium i dwoma aneksami od północy, ma we wnętrzu dwa kamienne grobowce, prawdopodobnie miejsca ostatniego spoczynku synów Bolesława Chrobrego. Kościół ten można zaliczyć do jednej z pierwszej nekropolii książęcych na ziemiach polskich. Wyspę ze stałym lądem łączyły dwa mosty (których długości wynosiły ok. 440 m dla zachodniego i ok. 170 m dla wschodniego) zbudowane z drewnianych belek wspartych na palach wbitych w dno jeziora. Poprzez te mosty o szerokości 6 metrów i wyspę biegł trakt prowadzący z Poznania do Gniezna. Pierwsze źródła pisane dotyczące Ostrowa pochodzą z bulli papieża Innocentego II z 1136 roku, poza tym kronika śląska z XIII wieku podaje obszerne relacje o świetności wyspy.

Kres świetności Ostrowa Lednickiego przyniósł najazd Brzetysława I Czeskiego w 1038 roku, kiedy to zniszczono mosty i spalono gród. Po tym wydarzeniu odbudowano kościół, a osadę otoczono nowym wałem drewniano-ziemnym zachowanym do dziś. Nigdy jednak wyspa nie odzyskała już dawnej funkcji i rangi, choć osadnictwo przetrwało na niej do XIII-XIV wieku. Później Ostrów Lednicki pełnił już tylko rolę cmentarza.

W 1843 roku hrabia Edward Raczyński zainicjował badania nad Ostrowem, które rozpoczęto w XIX wieku. W latach 1932-35 odkryte zostało największe w Polsce wczesnośredniowieczne cmentarzysko. W latach 60-tych XX wieku kontynuowano prace w ramach badań nad początkiem państwa polskiego, co doprowadziło w 1962 roku do odsłonięcia kościoła grodowego. Od 1983 roku działa zespół zajmujący się zarówno pracami badawczymi, jak i konserwatorskimi. Dokonano w tym okresie odkryć, które potwierdziły, że kaplica-baptysterium, pałac, kościół grodowy, urządzenia obronne i mosty powstały w latach 60-tych X wieku i były związane z Mieszkiem I oraz chrystianizacją państwa. Prace konserwatorskie, polegające m.in. na zabezpieczeniu korony murów, prowadzono w okresie przed i powojennym, a zadaszenie nad palatium wykonano w 1978 roku. W 1992 roku w kaplicy ustawiony został krzyż brązowy, wzorowany na krzyżach znalezionych na wyspie.

Obecnie prowadzona jest częściowa rekonstrukcja zabudowy podgrodzia. Wynikiem tych szeroko zakrojonych prac naukowych jest utworzenie na Ostrowie Lednickim rezerwatu archeologiczno-historycznego z najcenniejszymi i najstarszymi obiektami w Lednickim Parku Krajobrazowym obejmującym jezioro i jego otoczenie.

Jezioro Lednickie z Ostrowem Lednickim jest położone 34 km na wschód od centrum Poznania, po lewej stronie drogi nr 5 do Gniezna. Aby dojechać do wyspy należy skręcić w lewo za Lednogórą na Dziekanowice, a później trzymać się drogowskazów. Na wyspę dostaniemy się specjalnym promem kursującym w sezonie letnim co pół godziny.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2009 roku.

  • Ostrów Lednicki

  • Prom na wyspę

  • Plan wyspy

  • Tu była brama

  • Ruiny palatium

  • Plan palatium

  • Ruiny palatium

  • Plan kościoła

  • Ruiny kościoła

  • Grobowce

  • Ruiny palatium i kościoła