– Pierwotny, murowany kościół został wzniesiony przed rokiem 1367 jako kościół rzymskokatolicki. Świątynia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego była dwukrotnie podpalana: w 1433 roku przez husytów i w 1460 roku przez Krzyżaków, kiedy to zostały zniszczone dachy i wnętrze budowli. Po 1466 roku świątynia została odbudowana.

Powstała wówczas niezmieniona do dziś gotycka bazylika ceglana, złożona z prezbiterium, trójnawowego korpusu i czworobocznej wieży od zachodu. Najstarszą częścią pochodzącą jeszcze z końca XIV wieku jest prezbiterium, nakryte sklepieniem krzyżowym wspartym na bogato rzeźbionych konsolach odlewanych w sztucznym kamieniu. Czteroprzęsłowy korpus nawowy w nawie głównej kryty był najprawdopodobniej pułapem, o czym świadczy uskok muru nad łukiem tęczowym, wyznaczający pierwotną wysokość budowli. Masywne arkady cięte w całej grubości muru, otwierają się do naw bocznych nakrytych sklepieniami z pierwszej połowy XV wieku. Zapewne w drugiej połowie tegoż stulecia dokonano podwyższenia nawy głównej, która zmieniła kościół na budowlę bazylikową oświetlając nawę bezpośrednio przez wprowadzenie pod samym sklepieniem ciągu niewielkich otworów okiennych. Dawna budowla od zachodu oświetlona była jednym dużym oknem w nawie głównej, które zakryła dostawiona w drugiej połowie XV wieku masywna czworoboczna wieża, przechodząca w czwartej kondygnacji w ośmiobok. W tym też czasie dostawiono od południa kruchtę, a od północy, w narożniku prezbiterium i nawy zakrystię.

Przed głównym wejściem do kościoła znajduje się wzniesiona w 1648 roku murowana brama cmentarna z kamiennym detalem w postaci czaszki z piszczelami, kryta dwuspadowym daszkiem pokrytym dachówką. Brama pozostała jako jedyny element dawnego ogrodzenia otaczającego kościół. Służyła ona niegdyś do specyficznego celu: po jej obu stronach znajdował się łańcuch od pręgierza, do którego przykuwano na pośmiewisko ludzi odpowiedzialnych za drobne przestępstwa.

Wnętrze świątyni z gwiaździstym sklepieniem, kryje bogate, rzeźbione z drewna i polichromowane wyposażenie, m.in. renesansową ambonę z 1578 roku, galerię i barokowy prospekt organowy. Cennym zabytkiem pochodzącym z kościoła jest XIV-wieczny antwerpski ołtarz, przypisywany warsztatowi Colijna de Cotera z Brukseli, który od 1945 roku znajduje się w posiadaniu Muzeum Narodowego w Warszawie. Od ponad 30 lat parafia stara się o odzyskanie swojej własności, do dzisiaj bezskutecznie.Kolejny raz kościół spłonął w 1577 roku podczas walk Gdańska z królem Stefanem Batorym.  W czasach reformacji, około 1585 roku, budowla została przejęta został przez ewangelików. W latach 1742 i 1831 świątynia była remontowana. Podczas tego ostatniego remontu został umieszczony zegar na wieży, który w 1936 roku został poddany gruntownej renowacji. Ewangelicy odprawiali nabożeństwa w świątyni do 1944 roku. W 1945 roku budowla powróciła do katolików. W 2016 roku przeprowadzono remont wieży kościoła.

Świątynia znajduje się w centrum Pruszcza Gdańskiego przy ul. Wojska Polskiego.

Nowe zdjęcia kościoła wykonano w czerwcu 2024 roku.

Nowe zdjęcia wykonano w marcu 2025 roku.

– Plebania ewangelicka kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego została wzniesiona w 1755 roku. Jest to parterowa budowla wzniesiona na rzucie prostokąta, nakryta dwuspadowym dachem. W osi budynku, w partii dachu znajduje się dwuosiowa wystawka, zwieńczona trójkątnym szczytem. Przed budynkiem stoją dwa granitowe słupki w typie gdańskich przedproży z datą 1651. Po 1945 roku budynek pełnił funkcje mieszkalne. Od 1962 roku parter, a od 1990 roku całość budynku zajmuje biblioteka. Wewnątrz budynku zachowały się XVIII-wieczne polichromie (odkryte na piętrze budynku w 2010 roku), wyposażenie (zabytkowy żyrandol, szafy, stolik do gry w karty) oraz oryginalne futryny i drzwi z okuciami. Zamurowane piwnice według miejskiej legendy kryć mają podziemne przejście do kościoła. 

Plebania znajduje się w centrum Pruszcza Gdańskiego przy ul. Wojska Polskiego, naprzeciwko kościoła.

Nowe zdjęcia wykonano w marcu 2025 roku.

– Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Pruszczu Gdańskim został zbudowany w latach 1923-28. Komitet budowy kościoła został powołany w 1921 roku. Grunt pod budowlę został przekazany przez dwóch mieszkańców ówczesnej wsi Praust pod warunkiem zachowania otaczającego go parku. Kamień węgielny został położony w 1923 roku, natomiast prace budowlane zostały zakończone w 1928 roku. Budowa była prowadzona pod kierunkiem m.in. pruszczańskiego mistrza budowlanego Johannesa Schulza. W dniu 1 kwietnia 1929 roku została erygowana parafia pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Jest to jednonawowa świątynia nakryta dwuspadowym dachem z niewielką wieżyczką nad kruchtą. W czasie działań wojennych w 1945 roku, został zniszczony dach świątyni, budowla straciła również dwa dzwony. Kościół został odbudowany pod koniec lat 50-tych XX wieku. Z oryginalnego wyposażenia dotrwały do dnia dzisiejszego m.in. organy wybudowane w 1925 roku, oraz dwa witraże autorstwa Theo Landamanna, przedstawiające chóry anielskie. W otoczeniu kościoła znajduje się ogród botaniczny ze ścieżką edukacyjną z opisanymi gatunkami. Jest to jedyny przykład architektury sakralnej okresu Wolnego Miasta Gdańska w Pruszczu Gdańskim.

Kościół znajduje się w centrum miasta przy ul Chopina 3.

– Dom Wiedemanna o konstrukcji szkieletowej, z charakterystycznym podcieniem, został wybudowany na przełomie XVIII i XIX wieku. Budynek, do roku 1855, należał do rodziny Schlentherów. Tego roku dom stał się własnością rodu Wiedemann i przez dziesięciolecia pozostawał własnością rodziny. Po śmierci Hermanna i Hugo Wiedemanno budynek został przekazany gminie, pełniąc różne funkcje publiczne, m.in. szkoła. W latach 30-tych XX wieku znajdował się tu zakład fryzjerski, prowadzony przez Polaka Robalewskiego. Działania wojenne oszczędziły budynek. W ostatnich dziesięcioleciach w budynku mieściły się mieszkania komunalne. Ze względu na specyfikę wnętrz budynku funkcja mieszkaniowa nie spełniała zmieniających się standardów.

Stąd też właściciel budynku, miasto Pruszcz Gdański, postanowił przeznaczyć budynek na cele wystawiennicze, edukacyjne i szeroko pojęte kulturalne, ogólnie dostępne dla mieszkańców miasta. W 2017 roku rozpoczął się remont kapitalny obiektu, ukończony w 2021 roku. Część budynku przeznaczono na działalność gastronomiczną, która wedle koncepcji uzupełniać ma kulturalny charakter przestrzeni publicznej. W budynku gromadzone są artefakty związane z przeszłością miasta, np. kronika i pamiątki po pruszczańskim kole PTTK, ołowiane plomby pocztowe i towarowe z napisem „Praust”, bilety kolejowe, przedwojenna plomba, którą zabezpieczało się worki z cukrem w Cukrowni Pruszcz, listy mieszkańców, pamiątki po ks. Józefie Walągu czy tablice z nazwami urzędów i instytucji. W kwietniu 2021 zbiory wzbogacił dźwig zbudowany na przełomie lat 20. i 30. XX wieku w firmie J. Zimmermann Maschinenfabrik & Eisengiesserei przy Steindamm 4/7, czyli współczesnej Kamiennej Grobli w Gdańsku, z wykorzystaniem elementów produkcji wytwórni urządzeń dźwigowych firmy Schindler z Karlsruhe, z kompletem oznaczeń i tabliczek znamionowych, używany dawniej jako winda do transportu posiłków w dzisiejszym Domu Pomocy Społecznej w Zaskoczynie.

Dom znajduje się w centrum miasta przy ulicy Krótkiej 6.

Dom Młynarza pochodzi z pierwszej połowy XIX wieku. W pierwszej połowie XIX wieku miejscu dzisiejszej nieruchomości funkcjonowało gospodarstwo rolne von Szaniowskiego. W 1834 roku, po pożarze, von Szaniowski, odbudowując swoją posiadłość, postawił nowy budynek mieszkalny. Powstała wówczas klasycystyczna budowla wzniesiona z cegły na planie prostokąta. Dwór jest parterowy, częściowo podpiwniczony z mieszkalnym poddaszem. Fasada siedmioosiowa z wejściem pośrodku i trójosiową facjatką zwieńczoną trójkątnym szczytem z półkolistym okienkiem i lukarnami po bokach. Całość nakryto dwuspadowym dachem mansardowym z naczółkami. Z czasem nabył go przedsiębiorca rolny i miejscowy ławnik Richard Wendt, który następnie sprzedał dom lekarzowi Fewsonowi. Dr Fewson był znaną postacią w Pruszczu, dlatego też od jego nazwiska nazywano budynek i to jeszcze długo po tym, kiedy przestał być jego właścicielem. Późniejszym posiadaczem budynku stał się pochodzący z Żukczyna młynarz Friedrich Weigle. Na początku lat 20-tych XX wieku wybudował na północnej części posesji nowoczesny młyn. Przedsiębiorstwo funkcjonowało w latach międzywojennych pod nazwą Prauster Mühlenwerke GmbH. Do zakończenia II wojny światowej dom wraz z zespołem młyna stanowiły jedną posesję. Po 1945 roku podzielono ją na dwie części: młyńską – północną oraz mieszkalną – południową. Po II wojnie światowej budynek przeszedł na własność gminy i do września 2011 roku roku był wykorzystywany na cele mieszkaniowe. Budynek ten został odrestaurowany w latach 2021-23 w myśl idei „Urząd w Zabytkach” – obecnie służy przede wszystkim jako siedziba Urzędu Stanu Cywilnego (wraz z salą ślubów), ale znajdują się tam także inne referaty Urzędu Miasta Pruszcz Gdański. Dom znajduje się przy ulicy Wojska Polskiego 44.

Na północ od Domu Młynarza stoi budynek młyna, wybudowany w XVI wieku przez Michała Damitza. Przez lata był on wielokrotnie rozbudowywany i przebudowywany. Obecnie w dalszym ciągu pełni pierwotne funkcje. Młyn znajduje się przy ulicy Wojska Polskiego 42.

Zdjęcia wykonano w kwietniu 2025 roku.

Dwór pod Lipami to dawny pałac Winkerta wzniesiony w 1875 roku. Jest to parterowy budynek z mieszkalnym poddaszem, posadowiony na planie prostokąta. Dwór o cechach neorenesansowych posiada od ulicy wystawkę z balkonem. Obecnie w budynku mieszczą się biura Urzędu Miejskiego.

Dom znajduje się przy ulicy Grunwaldzkiej 71.

Zdjęcia wykonano w kwietniu 2025 roku.

Klasycystyczny budynek mieszkalny wzniesiony na początku XIX wieku. Jest to parterowa budowla z mieszkalnym poddaszem,posadowiona na rzucie prostokąta, nakryta czterospadowym dachem. W fasadzie od strony ulicy znajduje się piętrowy ryzalit ujęty parami pilastrów, zwieńczony trójkątnym szczytem z akroteriami. Obecnie parter pełni funkcje usługowe a poddasze mieszkaniowe.

Dom znajduje się przy ulicy Grunwaldzkiej 23.

Zdjęcia wykonano w kwietniu 2025 roku.

Dom mieszkalny posiadający cechy neorenesansowe został wybudowany w XIX wieku. Jest to budynek murowany, piętrowy z dwuosiowym ryzalitem pośrodku fasady i wieloboczną wieżyczką w narożu. Elewacje od ulicy są bogato ozdobione sztukateriami nad- i pod-okiennymi.

Dom znajduje się przy ulicy Chopina 22.

Zdjęcia wykonano w kwietniu 2025 roku.

Budynek dawnej szkoły podstawowej. Od sierpnia do września 1939 roku w więziono tu kilkuset Polaków wywiezionych później do obozów koncentracyjnych lub wymordowanych. Zaświadcza o tym tablica pamiątkowa odsłonięta w 1964 roku.

Budynek znajduje się przy ulicy Wojska Polskiego 7.

Zdjęcia wykonano w kwietniu 2025 roku.