W latach 1711-54 w Petersburgu powstało pięć Pałaców Zimowych. Pierwszy „Dom Zimowy” zbudowany został dla cara Piotra I w 1711 roku, na brzegu Zimowego Kanału, drugi – na miejscu obecnego Teatru Ermitażu (wybudowany w latach 1716-19 według projektu architekta G. I. Mattarnowi, przebudowany w latach dwudziestych XVIII wieku według projektu architekta Domenico Trezziniego). W 1732 roku architekt Bartolomeo Rastrelli rozpoczął budowę trzeciego Pałacu Zimowego z fasadą skierowaną na rzekę Newę i Plac Pałacu. Czwarty – drewniany Pałac Zimowy został zaprojektowany również przez Rastrelliego i zbudowany w 1755 roku, przy Newskim Prospekcie.

Obecny, piąty Pałac Zimowy zaprojektowany przez tegoż architekta, a wybudowano w latach 1754-62 w stylu barokowym. Rezydencję, wzorowaną na francuskim Wersalu wznoszono dla carycy Elżbiety I, a ukończono dopiero po jej śmierci. Jako pierwsza zamieszkała w nim caryca Katarzyna II. Powstał olbrzymi, trzykondygnacyjny gmach zbudowany na planie zamkniętego czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem. Po wielkim pożarze do jakiego doszło w 1837 roku, na rozkaz cara Mikołaja I rozpoczęto odbudowę pałacu. Jego wnętrza uzyskały wtedy wystrój klasycystyczny. Do roku 1905 pałac był roku zimową rezydencją carów.

Plac przed rezydencją był miejscem tak zwanej „krwawej niedzieli”, która stała się bezpośrednią przyczyną wybuchu rewolucji w 1905 roku. Tłum około 30 000 robotników zgromadził się przed Pałacem trzymając w rękach ikony i portrety cara. Na rozkaz cara wojsko otworzyło ogień, zabitych zostało około tysiąca osób, a kilka tysięcy zostało rannych. 

Po upadku caratu w lutym 1917 część pałacu zamieniono na szpital, a część zajmowała siedziba Rządu Tymczasowego. Zajęcie pałacu przez bolszewików 7 listopada 1917 roku jest jednym z symboli Rewolucji Październikowej. W latach 1918-22 mieścił się w nim m.in. internat dla dzieci, punkt pomocy dla weteranów wojennych, kino oraz Muzeum Rewolucji (do 1945 r.). Od 1922 roku pałac jest częścią Ermitażu, a wiele spośród jego 1057 sal i pokojów udostępnionych jest zwiedzającym. 

Podczas blokady Sankt Petersburga (dawnego Leningradu) Pałac Zimowy mocno ucierpiał w wyniku bombardowań, ale pierwszych 69 sal udostępniono zwiedzającym już w 1945 roku. Wtedy też cały budynek przekazano muzeum. W 1946 roku fasadzie pałacu, przemalowanej pod koniec XIX wieku na ciemnoczerwony kolor, przywrócono historyczne, zielono-białe barwy. Większość prac remontowych ukończono w latach 50-tych XX wieku.

Pałac Zimowy to jeden z największych kompleksów pałacowych na świecie. Jego wymiary to: długość z grubsza 200 m, szerokość – 160 m, długość gzymsu obiegającego całą budowlę – 2 km, wysokość – 22 m. Pałac liczy 1057 pomieszczeń o łącznej powierzchni 46 516 m2, ma 117 klatek schodowych, 1886 drzwi i 1945 okien. Wnętrza wykończono polerowanym marmurem, lazurytem, malachitem, porfirem, jaspisem i kamieniami półszlachetnymi. Hojnie wykorzystano również brąz, kryształ, złocenia, rzadkie gatunki drewna i dekoracyjne tkaniny ścienne. Obecnie Ermitaż zajmuje też kilka innych, połączonych ze sobą gmachów pomiędzy nabrzeżem Pałacowym a ulicą Millionna.

Do Pałacu Zimowego od wschodu przylega Mały Ermitaż zbudowany na polecenie Katarzyny II. Tam właśnie, w Północnym Pawilonie, umieściła ona swoje pierwsze kolekcje malarstwa. Sale, nazwane z francuskiego „hermitage”, czyli miejsce odosobnienia, dały późniejszą nazwę jednemu z największych muzeów na świecie.

Kolejnym budynkiem w zespole architektonicznym jest Wielki Ermitaż, zwany tez Starym. Powstał dla rozrastającej się kolekcji dzieł sztuki oraz księgozbioru Katarzyny II.

Na polecenie Mikołaja I w 1839 roku wyburzono południowa część Wielkiego Ermitażu (od ulicy Millionnej) i w latach 1839-52 wybudowano gmach nazwany Nowym Ermitażem, który miał być siedzibą pierwszego w Rosji publicznego muzeum. Autorem projektu był Leo von Klenze, autor słynnej monachijskiej Starej Pinakoteki, którą zachwycił się car podczas podróży do Niemiec w 1838 roku. Portyk Nowego Ermitażu podpiera dziesięciu granitowych atlantów. Te wspaniałe 5-metrowe posągi autorstwa Aleksandra Tieriebieniowa, wyrzeźbione w latach 1844-49, są jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów architektonicznych Petersburga.

Ostatni, zamykający od wschodu pałacowy kompleks budynek to Teatr Ermitażowy. Dawniej osobisty teatr Katarzyny II, dziś wykorzystywany jest jako sala wykładowa i konferencyjna placówki muzealnej, a od niedawna również jako sala koncertowa. Oprócz części budynku Sztabu Generalnego muzeum zajmuje też pałac Mienszykowa, stojący na nabrzeżu Uniwersyteckim nr 15, w którym jest obecnie prezentowana ekspozycja „Kultura Rosji pierwszej połowy XVIII w.”.

Mimo ze dopiero w 1852 roku Mikołaj I udostępnił zwiedzającym salę w Nowym oraz Wielkim Ermitażu, symboliczną datą uznawaną za początek muzeum jest rok 1764, kiedy Katarzyna II zakupiła w Niemczech kolekcje malarstwa milionera Jana Gockowskiego, polskiego handlowca i przemysłowca mieszkającego w Berlinie. Niewielu zwiedzających to wspaniałe muzeum wie, ze po trzecim rozbiorze Polski, na podstawie ukazu wydanego przez Katarzynę II w 1795 roku, z Warszawy została wywieziona biblioteka Załuskich, licząca blisko 300 tys. książek, 10 tys. rękopisów i wielki zbiór rycin – to ta kolekcja oraz zbiory sztuki pochodzące z Zamku Królewskiego, Łazienek, Wilanowa, Wawelu, posiadłości w Puławach, Sieniawie, Nieświeżu (obecna Białoruś), Mitawie (obecna Łotwa), Podhorcach (obecna Ukraina) stały się podstawą Cesarskiej Biblioteki Publicznej, Ermitażu i Arsenału. Zbiory zostały w niewielkiej części zwrócone Polsce w latach 1921-34 na mocy pokoju ryskiego. Dziś Ermitaż zalicza się do największych i najbogatszych muzeów świata. Jego zbiory liczące ok. 3 mln eksponatów obejmują prace reprezentujące wiele różnych epok, a sale ekspozycyjne mają łączną długość prawie 20 km.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2014 roku.