Zamek w Żelechowie istniał od przełomu XV/XVI do XVII wieku. Znajdował się najprawdopodobniej po południowej stronie stawu, około 400 metrów na północny-zachód od Rynku. Świadczą o tym zapiski ks. proboszcza Andrzeja Krasuskiego z 1840 roku, które informują o znalezieniu tam podczas prac ziemnych grubych murów z cegły spojonej wapnem.

Pierwsza wzmianka dotycząca zamku pochodzi z 22 stycznia 1515 roku. Wtedy Andrzej Ciołek de Zelechow et Borzecz darowuje swemu bratu przyrodniemu Żeliksowi de Zelanka, staroście łukowskiemu, połowę miasta i fortalicji wraz z przedmieściem i wsiami Lumnycza, Wola Zelechowska i źrebem Ostrozinye, Borzec i Borowe prawem dziedzicznym. Drugą połowę zastawił temuż Żeliksowi za 1000 grzywien długu. Ponownie o obiekcie tym dowiadujemy się osiem lat później. 11 kwietnia 1523 roku król Zygmunt Stary wystawia mandat do Mikołaja z Szydłowca, kasztelana sandomierskiego, skarbnika królestwa i starosty radomskiego, aby ten Jana Czolek de Zelechow wwiązał w dobra Żeliksa de Zyelyanka, kasztelana chełmskiego i starosty łukowskiego, to jest do miasta Zelechow cum fortalitio i wsi Vola Zelechowska, Ostrozenye i Lomnycza nawet siłą.

Zamek został przypuszczalnie zniszczony podczas potopu szwedzkiego w grudniu 1655 roku i na długo zniknął w mroku dziejów. Poszukiwania zamku w Żelechowie trwały kilka lat. Dzięki zastosowaniu lotniczego skanowania laserowego i innych metod, które nie wymagają nawet wbicia łopaty w ziemię, naukowcy precyzyjnie zlokalizowali zaginioną budowlę. Znajduje się ona na północny zachód od rynku żelechowskiego, w rejonie stawów rybnych. Naukowcy uważali wcześniej, że pod ziemią znajdują się masywne ceglane lub kamienne pozostałości fundamentów obiektu. Wykopaliska ujawniły jednak coś innego. Okazało się, że kompleksu wcale nie otaczał mur, tylko wał ziemny wzmocniony wewnątrz kamiennymi konstrukcjami. Odsłonięto także wiele elementów drewnianych zabudowań. Zachowały się one bardzo dobrze, zwłaszcza podwaliny części domów wokół dziedzińca zamkowego. Było to możliwe dzięki wysokiemu poziomowi wody gruntowej, która utrudnia prace wykopaliskowe, ale dobrze konserwuje materiał organiczny. Analiza specjalistyczna umożliwiła precyzyjne określenie wieku drewna użytego do budowy – pochodzi z ok. 1466 roku.

Dzięki badaniom wiadomo już, że siedziba Ciołków miała regularny, czworoboczny kształt. Z czasem ją rozbudowano i powiększono. Najpierw był to obiekt o rozmiarach około 50 na 50 metrów, później – 85 na 90 metrów. Walory obronne twierdzy podnosiła szeroka, mokra fosa, okalająca całe założenie. Mimo, że większość konstrukcji w obrębie zamku wzniesiono z drewna, to badacze natknęli się w jednym miejscu również na masywne kamienne fundamenty. Być może są to pozostałości murowanego domu mieszkalnego właściciela tej siedziby.

Żelechów jest położony 22 km na południowy-wschód od Garwolina, przy drodze nr 807.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2021 roku.