Pierwszy Ratusz we Wrocławiu został zbudowany u schyłku XIII wieku. Była to parterowa budowla, z piwnicami i dostawioną od zachodu wieżą. Odbywały się tu doroczne zgromadzenia mieszczan, na których wybierano jedenastu ławników i ośmiu radnych. Jednocześnie budynek na co dzień wykorzystywany był w celach handlowych. W latach 1328-33 przy jednym z narożników Ratusza dostawiono osobny budynek dla zebrań Ławy i Rady. Kolejne rozbudowy doprowadziły do znacznego powiększenia Ratusza, a o ostatecznym kształcie budynku zdecydowała przebudowa z lat 1470-1510. Po przejęciu Wrocławia przez Prusy niemal cały parter Ratusza przejęło wojsko. W 1778 roku batalion gwardyjski koszarował ponadto przez jakiś czas w Sali Wielkiej na piętrze.

Po 1808 roku, w nie odpowiadającym potrzebom nowoczesnej administracji miejskiej Ratuszu, rada miejska opuściła budowlę i przeniosła się do położonego nieopodal Nowego Ratusza. Ratusz znajdował się w tym czasie w złym stanie, przez długie lata był zaniedbany i dość przypadkowo podzielony na mniejsze pomieszczenia kancelaryjne. Jego elewacje obudowano wieńcem bud przekupniów, tynki w dużej części odpadły, zaś szczyt elewacji wschodniej utracił sterczyny. W latach 1884-91 Budowla przeszła renowację, pod kierunkiem Karla Lüdecke. Kolejną renowację w latach 1934-36 przeprowadził Rudolf Stein. Na piętrze wyburzono ściany działowe w południowym trakcie, przywracając Sali Wielkiej formę trójnawową. Zbudowano nowe posadzki, otynkowano elewację wschodnią, zaś po stronie południowej zbudowano nowe schody wejściowe do środkowego ryzalitu, rekonstruując rozwiązanie istniejące do około 1800 roku. Usunięto też prawie wszystkie budy przekupniów otaczające ratusz.

W ostatnich dniach II wojny światowej wobec ogólnie poważnych zniszczeń w okolicy ratusz doznał stosunkowo umiarkowanych uszkodzeń: przede wszystkim sklepienie piętra przebiła bomba lotnicza (nie eksplodowała jednak). W latach 1949-53 ratusz w pełni odbudowano pod kierownictwem Marcina Bukowskiego. Skuto wówczas tynki z elewacji wschodniej, zmieniono boczne szczyty wschodnie i oba szczyty zachodnie, rekonstruując ich pierwotny kształt. Elewację południową ponownie otynkowano, wykonując bardzo grubą warstwę tynku, wystającą przed lico narożnych klińców. Uszkodzoną więźbę zastąpiono w latach 1972-73 nową, o konstrukcji stalowej. Pod koniec lat 80-tych XX wieku przeprowadzono renowację elewacji Ratusza, obejmującą oczyszczenie detali kamieniarki. Na początku XXI wieku ponownie odnowiono elewacje, uzupełniając pozostające od II wojny światowej ubytki kamieniarki i nadając głównemu szczytowi barwę żółtą, a elewacji południowej, gdzie wymieniono tynki na cieńsze, rdzawoczerwoną.

Obecnie ratusz jest dwukondygnacyjną, podpiwniczoną budowlą murowaną z cegły i piaskowca z przesklepionymi wnętrzami. Trójtraktowy budynek został zbudowany na planie wydłużonego prostokąta, z trzema różnego kształtu ryzalitami w partii południowej oraz aneksami szerokości jednego traktu w części północnej. Całość nakryto dwuspadowymi dachami, krytymi dachówką, a niektóre partie posiadają dachy hełmowe kryte blachą miedzianą. W północno-zachodnim narożu znajduje się zbudowana w kilku etapach kwadratowa dołem, ośmiokątna górą wieża o łącznej wysokości 66 m. Kwadratowa część wieży ma 32,8 m wysokości, w dwóch ostatnich kondygnacjach (11,70 m wysokości) wieża przyjmuje rzut ośmioboku. Nad nimi znajduje się dwukondygnacyjny renesansowy hełm. W wieży znajduje się najstarszy w Polsce dzwon zegarowy z 1368 roku. Od północy Ratusz przylega aneksami do sąsiadującej zabudowy ul. Sukiennice, tak że posiada obecnie trzy widoczne z zewnątrz elewacje. Ponadto istnieją dwa dziedzińce dostępne poprzez wnętrze budynku. Główna (wschodnia) elewacja ratusza zwieńczona trzema szczytami, do poziomu gzymsu jest ceglana. Krawędź środkowego szczytu zwieńczona jest sterczynami, zrekonstruowanymi przez Lüdeckego. Boczne szczyty są ceramiczne, schodkowe, z prostokątnymi blendami. Okna na parterze są prostokątne, z kamiennymi, płaskimi, niezdobionym ościeżami, osłonięte kratą, zaś na piętrze ostrołukowe, z maswerkiem. Na piętrze znajduje się wykusz kaplicy i zegar z 1580 roku. Od strony wschodniej znajduje się wejście poprzedzone podestem, nad którym znajduje się tympanon z płaskorzeźbionymi elementami herbu Wrocławia (lew, orzeł, św. Jan Ewangelista). Otynkowana elewacja południowa jest ozdobiona trzema ryzalitami. W kondygnacji piętra ryzalitów znajdują się wykusze, bogato zdobione późnogotycką kamieniarką. Ryzality nakryte są miedzianymi (niegdyś ołowianymi) ostrosłupowymi hełmami. Narożniki elewacji podkreślone są kamiennymi ciosami. Obecnie używane wejście mieści się od strony zachodniej i prowadzi przez barokowy portal. Zachodnia elewacja jest najskromniejsza i stanowi niemal całkowicie ceglaną powierzchnię. Dwa szczyty, znajdujące się na zakończeniu traktu południowego i środkowego, posiadają formy łączące późny gotyk z motywem renesansowym (jaskółczy ogon), pochodzą jednak z powojennej restauracji. Trakt południowy zakończony jest stosunkowo skromnym wykuszem renesansowym z 1548 roku.

W podziemiach Ratusza znajdowała się od 1332, a na pewno od 1387 pijalnia piwa, zwana Piwnicą Świdnicką, która działa do dziś. Wejście do Piwnicy Świdnickiej znajduje się w ryzalicie środkowym. Piwnica składa się z wielu połączonych ze sobą pomieszczeń, sklepionych w zasadzie kolebkowo, a częściowo krzyżowo oraz krzyżowo-żebrowo. W przybudówce północnej, pod Izbą Rady, znajduje się niski parter lub suterena. Niegdyś znajdowały się tutaj cele więzienne, dostępne z prowadzącego na dziedziniec przejścia. Na parterze znajdują się następujące pomieszczenia:

– Izba Rady – w północnej przybudówce, aż do 1808 odbywały się tu posiedzenia rady miejskiej. Ściany obłożone są intarsjowanymi płytami z roku 1563 roku.

– Kancelaria Rady

– Sala Sądowa

– Sala Mieszczańska – dwutraktowa, nakryta sklepieniami kolebkowymi z lunetami. Obecnie mieści Galerię Sławnych Wrocławian

– Izba Wójtowska

– Kancelaria Wójtowska – mniejsze pomieszczenia w trakcie południowym i ryzalitach.

Na piętrze znajdują się następujące pomieszczenia:

– Izba Ławy

– Kancelaria Ławy z renesansowym wykuszem wychodzącym na dziedziniec

– Sala Książęca – niegdyś kaplica nosząca wezwanie św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty. Na ołtarzu znajdowała się niegdyś herma z relikwiami św. Doroty. Przed każdym posiedzeniem rady rajcy słuchali tutaj mszy. Po nastaniu reformacji zwyczaj ten zarzucono, zaś od 1660 roku w sali odbywano rady książęce, stąd dzisiejsza nazwa.

– Sala Wielka – największe pomieszczenie Ratusza (26,60 x 20,80 m), zajmujące w centralnej części wszystkie trzy trakty, służące niegdyś na różnego rodzaju uroczystości. W przestrzeni środkowego ryzalitu znajduje się wnęka o poziomie podłogi uniesionym o kilka stopni, oddzielona maswerkową przegrodą.

– Skarbiec (niem. Rentkammer) – dawniej zbierano w tym pomieszczeniu pieniądze z podatków.

– Izba Seniora Rady – ze sklepieniem gwiaździstym z 1482 roku.

Dawny Ratusz jest obecnie siedzibą Muzeum Historycznego Miasta Wrocławia i wszystkie wymienione pomieszczenia udostępnione są do zwiedzania.

Zdjęcia wykonano w sierpniu 2015 roku.