Pierwsza wzmianka o Jedwabnem pojawiła się w roku 1455. Założycielem wsi był najprawdopodobniej podsędek wiski Jan Bylica ze Ślubowa w ziemi zakroczymskiej, który podpisywał się jako „Johannes Bylica de Jedwabne subiudex terrestis Visnensis”. W wyniku starań Jana Bylicy powstał tu w 1417 roku pierwszy drewniany kościół (pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, Świętego Jakuba i Wszystkich Świętych), wzmiankowany w dokumentach z roku 1448. Wieś Jedwabne należała do rodziny Jedwabińskich, natomiast w 1680 roku, po śmierci ostatniego z nich, wieś przeszła w ręce Kraszewskich.

17 lipca 1736 roku król August III Sas nadał dla Jedwabnego magdeburskie prawa miejskie i prawo na odbywanie cotygodniowych targów w niedzielę oraz pięciu jarmarków w roku. W tym okresie w Jedwabnem znajdowały się, wybudowany w latach 1737–38, drewniany kościół z dwuwieżową fasadą, oraz synagoga wzniesiona około 1770 roku. Od 1795 roku miasto znajdowało się pod zaborem pruskim, następnie w roku 1807 objęte zostało obszaremKsięstwa Warszawskiego, które w 1815 roku przekształcono w Królestwo Polskie. W 1866 roku miasto utraciło prawa miejskie, które odzyskało dopiero w 1927 roku. Przed 1939 rokiem w Jedwabnem mieszkało około 1,6 tys. Żydów. W 1939 roku miasto wraz z całą Białostocczyzną znalazło się pod okupacją radziecką, a w czerwcu 1941 roku – pod okupacją niemiecką.

10 lipca 1941 roku do Jedwabnego przybyła grupa funkcjonariuszy niemieckich, którzy zachęcili polskich mieszkańców miasta do wystąpienia przeciwko Żydom. Był to element szeroko zakrojonej niemieckiej akcji nakłaniania ludności świeżo opanowanych terenów do działań antyżydowskich (jej elementami były także pogromy na Litwie i zachodniej Ukrainie, dokonywane przez litewskich i ukraińskich nacjonalistów). Polacy z Jedwabnego i okolic podjęli tę inicjatywę. Żydzi zostali wypędzeni z domów i zgromadzeni na rynku, tam znęcano się nad nimi, a następnie zaprowadzono ich do jednej ze stodół. Stodoła została podpalona wraz ze znajdującymi się w niej ludźmi. Podobne pogromy, choć na mniejszą skalę, odbyły się w sąsiednich miasteczkach Radziłów i Wąsosz (z inicjatywy tej samej grupy Niemców). Wydarzenia w Jedwabnem i okolicach miały wyjątkowy charakter. Jedwabne leży w regionie, w którym przed 1939 rokiem, czołową siłą polityczną była Narodowa Demokracja, szerząca hasła konsekwentnego antysemityzmu. Na to nałożyły się doświadczenia okupacji radzieckiej i rozpowszechniona opinia o komunizmie jako tworze żydowskim („żydokomuna”). W 1949 roku uczestnikom pogromu w Jedwabnem wytoczono w Łomży proces, w którym 11 osób skazano na kary więzienia. Następnie o sprawie Jedwabnego zapomniano, do czego przyczyniła się głównie cenzura komunistyczna, niedopuszczająca do publikacji wiadomości, które mogłyby postawić Polaków w złym świetle. O Jedwabnem przypomniał Jan Tomasz Gross, publikując książkę Sąsiedzi. Książka wzbudziła burzliwe dyskusje, kwestionowano zarówno rolę Polaków w pogromie, jak i liczbę ofiar. Śledztwo, prowadzone w latach 2000-02 przez Instytut Pamięci Narodowej, w ogólnych zarysach potwierdziło wersję Grossa, wskazując, że Niemcy byli inspiratorami zbrodni, natomiast dokonali jej Polacy. W kwestii liczby ofiar dokonana w 2001 roku ekshumacja pozwoliła stwierdzić, że w dwóch masowych grobach spoczywa ok. 450 osób, należy więc sądzić, że podana przez Grossa (w ślad za złożonymi bezpośrednio po wojnie relacjami świadków) liczba 1600 ofiar jest przesadzona. 10 lipca 2001 roku, w 60-tą rocznicę wydarzeń, prezydent Aleksander Kwaśniewski w obecności ambasadora Izraela Szewacha Weissa odsłonił w Jedwabnem pomnik ofiar pogromu i wygłosił przeprosiny w imieniu wszystkich Polaków poruszonych jedwabieńską zbrodnią.Pomnik znajduje w północno-wschodniej części miejscowości, przy ul Krasickiego.

Miasto posiada historyczny układ przestrzenny z prostokątnym układem ulic oraz placem w centralnej części.

– W głównej części miasta znajduje się neobarokowy kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła wzniesiony w latach 1926-35. Świątynia została zbudowana staraniem dwóch księży proboszczów: Andrzeja Gawędzkiego i Mariana Szumowskiego, na miejscu drewnianego kościoła z 1738 roku, spalonego w 1915 roku. Projektantem kościoła był Feliks Michałowski. W dniu 22 lipca 1935 roku kościół konsekrował biskup łomżyński Stanisław Kostka Łukomski. W latach 1991-2000 świątynia została wyremontowana. Jest to trójnawowa budowla, z transeptem i z wyodrębnionym prezbiterium. Fasadę zdobią dwie wieże zwieńczone smukłymi hełmami. Wyposażenie świątyni pochodzi z ubiegłego stulecia. We wnętrzu kościoła są umieszczone cztery ołtarze: główny, dwa w nawach bocznych oraz jeden w kaplicy. W ołtarzu głównym znajduje się rzeźba Przemienienia Pańskiego, natomiast w bocznych są umieszczone obrazy Matki Bożej Nieustającej Pomocy i św. Antoniego. W kaplicy z kolei jest umieszczony obraz św. Judy Tadeusza. Kościół znajduje się w centrum miasta.

– W południowej części miasta, przy ul. Lipowej znajduje się zabytkowy dwór (osobny artykuł).

Jedwabne jest położone 20 km na północny-wschód od Łomży, przy drodze nr 668.

Zdjęcia wykonano we wrześniu 2020 roku.

  • Pomnik ofiar pogromu na miejscu spalonej stodoły

  • Dawny cmentarz żydowski

  • Dawny cmentarz żydowski

  • Kościół pw. św. Jakuba Apostoła

  • Nawa główna

  • Ołtarz główny

  • Ołtarz boczny

  • Chór

  • Dwór