Rokokowy pałac Sanssouci (niem. Schloss Sanssouci; z fr. sans souci = beztroski) – wzniesiony w latach 1745–47 jako rezydencja letnia na zlecenie króla Prus Fryderyka II Wielkiego przez Georga Wenzelausa von Knobelsdorffa według szkiców fundatora. Przebudowany i rozbudowany w latach 1840–42 przez Ludwiga Presiusa i Ferdinanda von Arnima na życzenie Fryderyka Wilhelma IV. Zaczątkiem posiadłości były ogrody tarasowe na południowych stokach wzniesienia Bornstedt. Stok podzielono na sześć szerokich tarasów, by jak najlepiej wykorzystać dobre nasłonecznienie. Po murach wzmacniających tarasy pięły się winorośle. W 168 oszklonych niszach rosły figowce. Na szczyt wzniesienia prowadziło 120 centralnie zlokalizowanych schodów (obecnie 132), dzielących stok na dwie części. U stóp tarasów założono w 1745 roku barokowy ogród, pośrodku którego zbudowano wielką fontannę (niem. Grosse Fontäne), wokół której rozstawiono marmurowe rzeźby rzymskich bogów. Pierwsze szkice pałacu zostały wykonane przez Fryderyka II Wielkiego, który zlecił dalsze prace architektoniczne i budowlane Georgowi Wenzelausowi von Knobelsdorffowi. Projekt monarchy przewidywał budowę parterowego pałacu. Von Knobelsdorff zaproponował korektę planów królewskich poprzez podwyższenie budowli, jej podpiwniczenie oraz przesunięcie bliżej najwyższego tarasu, tak by pałac był bardziej wyeksponowany i lepiej widoczny z dołu wzniesienia. Fryderyk odrzucił te propozycje, preferując intymną siedzibę bez większych aspiracji reprezentacyjnych, o której mawiał:moja mała winnica. Pałac miał być jedynie letnią rezydencją, na prywatny użytek króla i jego gości od końca kwietnia do początku października. Fryderyk planował tu pobyty, poświęcając się swoim zainteresowaniom i realizacji pasji artystycznych.
Fryderyk zmarł w pałacu Sanssouci 17 sierpnia 1786 roku. Życzył sobie być pochowanym skromnie obok pałacu, w krypcie na najwyższym tarasie, gdzie znajdowały się groby jego psów. Wbrew życzeniom króla, jego bratanek i następca Fryderyk Wilhelm II zorganizował uroczysty pogrzeb monarchy w kościele garnizonowym w Poczdamie, chowając Fryderyka obok ojca Fryderyka Wilhelma I. Po zjednoczeniu Niemiec, ciało Fryderyka, zgodnie z jego wolą, spoczęło w Sanssouci. 17 sierpnia 1991 roku, w 205 rocznicę śmierci, szczątki Fryderyka przywieziono do Poczdamu i nocą złożono do krypty, którą Fryderyk przygotował w 1744 roku.
Pałac Sanssouci jest jednopiętrową budowlą z dwoma skrzydłami bocznymi zajmującą całą długość najwyższego tarasu. Ocienione altanowe przejścia, skrywające skrzydła boczne od strony ogrodu, zamykają wolno stojące pawilony kratowe bogato zdobione złotymi ornamentami. Półkolisty, lekko wysunięty korpus środkowy wieńczy kopuła górująca nad relatywnie płaskim dwuspadowym dachem skrzydeł bocznych. Na fasadzie południowej korpusu, od strony ogrodu, umieszczono brązowy napis z nazwą pałacu: Sans. Souci. Dekoracje fasady ogrodowej nawiązują do motywu wina – pomiędzy oknami znajdują się pary bachantów i bachantek, towarzyszy boga winorośli Bachusa, spełniających role Atlantów i Kariatyd podtrzymujących dach. Fasada północna pałacu jest dużo skromniejsza. Korpus środkowy zaznaczony jest prostokątnym ryzalitem z płaskim pulpitowym dachem podtrzymywanym przez korynckie pilastry. Od gmachu pałacu rozchodzą się kolumnady budujące półkole wokół skromnego dziedzińca, z przerwą naprzeciwko ryzalitu dla stromego podjazdu. 88 korynckich kolumn rozmieszczonych w podwójnych rzędach tworzy przejście. Podobnie jak po stronie południowej, dach fasady północnej zdobią wazy, które znajdują się również na kolumnadzie. We wnętrzu centralny punkt pałacu na osi północ-południe tworzy westybul wraz z wychodzącą na stronę południową Salą Marmurową. Po zachodniej stronie umieszczono pięć pokoi gościnnych, a po wschodniej mieszkanie królewskie z Salą Audiencyjną, Salą Koncertową, sypialnią i pokojem pracy, biblioteką oraz rozciągającą się wzdłuż strony północnej galerią.
Barokowy Nowy Pałac (niem. Neues Palais) – zbudowany w latach 1763-69 na zlecenie Fryderyka II Wilhelma. Pierwotnie służył jako dom gościnny, w latach 1871-1918 pełnił funkcję rezydencji cesarskiej. Obecnie (2008) w pałacu mieści się muzeum, a dawne budynki gospodarcze zajmuje Uniwersytet Poczdamski. Barokowa rezydencja nie cieszyła się sympatią Fryderyka II Wielkiego, który mawiał o niej fanfaronada. Rzadko pomieszkiwał w Nowym Pałacu, preferując Pałac Sanssouci. Rezydencja od początku miała służyć jako kwatera dla królewskich gości, którzy mieli tu do dyspozycji 200 komnat, 4 bawialnie oraz rokokowy teatr. W 1859 roku do pałacu sprowadził się z rodziną książę Fryderyk Wilhelm, późniejszy cesarz Fryderyk III. W tym czasie na terenie pałacu przeprowadzono szereg prac modernizacyjnych, m.in. zasypano fosę, zainstalowano ogrzewanie parowe, doprowadzono prąd elektryczny, a w poszczególnych apartamentach urządzono łazienki i toalety. W 1903 roku zainstalowano windę w północnej klatce schodowej. Do 1918 roku pałac był ulubioną rezydencją ostatniej pary cesarskiej Wilhelma II i Augusty Wiktorii. Pałac posiada trzy skrzydła. Trzypiętrowa fasada główna liczy 220 m, nad jej centralną częścią wznosi się 55-metrowa kopuła. Na jej szczycie znajdują się trzy gracje podtrzymujące symboliczną koronę Prus. Kopuła jest jedynie zewnętrznym elementem dekoracji, tzn. nie wieńczy żadnej sali. Podobne, lecz mniejsze kopuły z pozłacanymi orłami zdobią dachy jednopiętrowych budynków gospodarczych. Ściany pałacu pomalowane są we wzór imitujący mur ceglany. Jedynie południowe skrzydło pałacu – tam gdzie przybywał Fryderyk II – posiada oryginalny mur z cegły. Pałac oraz budynki gospodarcze zdobi ponad 400 figur z piaskowca. Poza bogato wyposażonymi komnatami królewskimi, w pałacu znajdują się cztery sale bawialne: sala- grota, Galeria Marmurowa, Sala Marmurowa oraz Galeria Górna i teatr. Bezpośrednio nad salą-grotą usytuowana jest Sala Marmurowa, największa z sal bawialnych, używana jako sala balowa i sala bankietowa. Po przeciwnej stronie dziedzińca honorowego usytuowane są budynki gospodarcze. Pomiędzy dwoma budynkami rozciąga się kolumnada, ozdobiona posągami i obeliskami. Obecnie budynki zajmuje Uniwersytet Poczdamski. Nowy Pałac znajduje się w zachodniej części parku Sanssouci.
Barokowy pałac Neue Kammern – wybudowany w 1745 roku na zlecenie króla Fryderyka Wielkiego według projektu Georga Wenzelausa von Knobelsdorffa. Początkowo służył jako oranżeria. Przebudowany na pawilon gościnny w latach 1771–75 przez Georga Christiana Ungera, otrzymał bogate rokokowe wnętrza. W 1768 król podjął decyzję o przebudowie oranżerii. Architekt zachował zewnętrzną bryłę budynku w praktycznie niezmienionym stanie wraz z ogromnymi oknami. Największą zmianą była instalacja kopuły nad środkową częścią pałacu, przez co budowla upodobniła się do budynku Galerii Malarstwa, znajdującego się po wschodniej stronie pałacu Sanssouci. O pierwotnym przeznaczeniu pałacu przypominają jeszcze rampy, po których wtaczano ciężkie donice z roślinami. Największe zmiany przeprowadzono w pałacowych wnętrzach. W skrzydle wschodnim urządzono trzy sale: Galerię Niebieską (niem. Blaue Galerie), Galerię Owidiusza (niem. Ovidgalerie) oraz Salę Jaspisową (niem. Jaspissaal), a w skrzydle zachodnim: cztery sypialnie gościnne oraz trzy salony: Salon Zielony (niem. Grünes Lackkabinett), Wielki Gabinet z Intarsjami (niem. Großes Intersienkabinett) i Mały Gabinet z Intarsjami (niem. Kleines Intersienkabinett). Galeria Owidiusza i Sala Jaspisowa spełniały funkcje bawialni. We wrześniu 1924 roku z okazji konferencji na temat ochrony zabytków pałac został otwarty dla zwiedzających. Wtedy też budowli przywrócono oryginalny XVIII-wieczny wygląd. Pałac Neue Kammern został zlokalizowany po zachodniej stronie pałacu Sansouci, tworzy przeciwwagę dla wzniesionej po stronie wschodniej Galerii Malarstwa
Neorenesansowa Nowa Oranżeria – budynek łączący funkcję oranżerii i mieszkalnego pałacu, jest ostatnim i zarazem największym budynkiem pałacowym wybudowanym w parku. Powstał na zlecenie i w oparciu o szkice Fryderyka Wilhelma IV w latach 1851-64 według projektu architektów Ludwiga Persiusa, Friedricha Augusta Stulera i Ludwoga Ferdinanda Hessego. Architekt zaprojektował podłużną budowlę z frontonem wspartym na kolumnach, dwoma wieżami i podestem po stronie południowej oraz półokrągłą, wysuniętą na zewnątrz częścią środkową po stronie północnej. Po obydwu stronach wież umieszczono szklarnie, za którymi znajdowały się zróżnicowane architektonicznie skrzydła pałacu. Podwójne wieże korpusu środkowego otrzymały po południowo-zachodniej stronie perestyl, dziedziniec otoczony kolumnadą z elementem portalowym z trzema wysokimi otworami o łagodnych łukach, z których środkowy prezentuje okno weneckie. Motyw ten powtarza się po stronie południowo-zachodniej oraz po stronie północno-wschodniej na dwupiętrowej loggi zamykającej budowlę – pokoju herbacianym. Wieże zwieńczone belwederami, pokryte płaskim, cynkowym dachem namiotowym, połączone są kolumnadą, skąd roztacza się widok na park Sanssouci na południu i na Bornstedt na północy. Budynek obiega balustrada dachowa z elementów figuralnych w stylu antycznym z cynku i terakoty. Do elementu z dwoma wieżami i portalu dochodzą z obydwu stron trójosiowe przybudówki z parterem i półpiętrem. Pierwotnie wnętrza pałacowe zaprojektowane były w stylu renesansowym, jednak po uwzględnieniu osobistych życzeń monarchy pojawiły się elementy dekoracji ściennej w stylu antycznym oraz formy rokokowe. Nowa Oranżeria znajduje się w północnej części parku Sanssouci.
Ewangelicki Kościół Pokoju (niem. Friedenskirche) – zaprojektowany w połowie XIX wieku na podstawie wskazówek króla Fryderyka Wilhelma IV przez Ludwiga Persiusa w stylu arkadowym. Świątynia ma formę wczesnochrześcijańskiej trójnawowej bazyliki kolumnowek bez transeptu. Nawa główna o wysokości 13,5 m góruje nad węższymi nawami bocznymi. Budynki otaczające świątynię wzniesiono na wzór zabudowań klasztornych. Wzdłuż ściany zachodniej rozciąga się otwarty przedsionek (narteks), który sąsiaduje z dziedzińcem wewnętrznym. Na dziedzińcu znajduje się fontanna, obok której stoi figura Chrystusa naturalnej wielkości. Na krawędzi fontanny widnieje grecki napis, który w tłumaczeniu na język polski brzmi: „Oczyść się tu z grzechów, zamiast umyć tylko lico”. Wokół dziedzińca biegną krużganki. Obok kościoła wznosi się na wysokość 42 m kampanila, zbudowana na wzór wieży przy bazylice Santa Maria in Cosmedin w Rzymie. Wieża posiada siedem otwartych pięter. Na trzecim piętrze, powyżej zegara, znajdują się cztery dzwony: Gracja, Klementyna, Pokój i Gloria, które dwukrotnie uniknęły przetopienia na broń w 1917 oraz w 1945 roku. Po stronie wschodniej znajduje si aedicula, w której umieszczono fresk przedstawiający Jezusa w ogrodzie Getsemani. Kościół otrzymał płaski sufit kasetonowy, wzorowany na wczesnochrześcijańskich budowlach sakralnych powstałych na bazie hal targowych i sal sądowych. W kasetonach znalazły się malowidła złotych gwiazd na niebieskim tle.Apsydę zdobi oryginalna wenecka mozaika z XIII wieku przeniesiona z przeznaczonego do rozbiórki XII wieku kościoła św. Cypriana na wyspie Murano. Mozaika została zakupiona przez Fryderyka za 385 talarów na aukcji w 1838 roku i przetransportowana drogą wodną do Poczdamu. Mozaika przedstawia Chrystusa Pantokratora, siedzącego na tronie z otwartym Pismem Świętym w lewej dłoni i uniesioną prawą dłonią w geście błogosławieństwa. Obok Chrystusa stoją Maria z Nazaretu oraz Jan Chrzciciel. Nieco dalej ukazane są postaci św. Piotra oraz patrona kościoła z Murano, męczennika św. Cypriana. Duch Święty przedstawiony jest jako gołębica siedząca na szczycie półkuli. Widoczne są też postaci archaniołów Rafaela i Michała. Nad ich głowami umieszczono wizerunek baranka – symbol Chrystusa. Na łuku apsydy widnieje biblijna inskrypcja łacińska „Panie, miłuję dom, w którym mieszkasz, i miejsce, gdzie przebywa Twoja chwała”. Wyposażenie liturgiczne odpowiada wzorcom wczesnochrześcijańskim. Ołtarz, kazalnica, pulpit i chrzcielnica wykonane są z marmuru. Nad ołtarzem wznosi się cyborium wsparte na czterech ciemnozielonych kolumnach, podarowanym przez cara Rosji Mikołaja I. Pod ołtarzem znajduje się krypta królewska.
W latach 1888–90 po stronie północnej kościoła wybudowano mauzoleum wzorowane na kaplicy św. Grobu w Innichen w Tyrolu Południowym. Mauzoleum ma formę rotundy przykrytej kopułą, do której przylega kwadratowy aneks z ołtarzem. Kościół będący miejsce pochówku członków rodu Hohenzolletnów powstał we wschodniej części parku Sanssouci.
Brama Brandenburska – to klasycystyczna brama miejska zbudowana w latach 1770–71 według projektu architekta Karla von Gontarda na wzór rzymskiego łuku triumfalnego. Strona miejska bramy została ozdobiona korynckimi kolumnami i reliefami przedstawiającymi trofea. Wysoką attykę budowli zwieńczyły rzeźby trofeów i kartusz herbowy, nad którym osadzona została pozłacana korona pruska. W XIX wieku otwarto mniejsze boczne przejścia bramy, w których wcześniej mieściła się izba wartownicza i pomieszczenia królewskiego urzędu celnego, a także wyburzono mury miejskie, dzięki czemu budowla stała się obiektem wolnostojącym.Brama znajduje się przy placu Luisenplatz, na zachodnim krańcu ulicy Brandenburger Strasse.
Wschodnia Brama – Obeliksportal i Obeliks – zostały wzniesione w 1747 roku wg. planów Georga Wenzeslausa von Knobelsdorffa. W czasach Fryderyka wejście to służyło wyłącznie jako wyjście z parku. Z tego powodu figury zaglądają do wnętrza parku, aby pożegnać się z gośćmi. Dwie rzeźby z piaskowca z warsztatu rzeźbiarza Friedricha Christiana Glume’a stoją obok filarów ustawionych w kwadrat, na prawo i na lewo od dolnej bramy do parku – Flora, bogini kwiatów i Pomona, bogini owoców. Dekoracyjne hieroglify na Obelisku powstały w wyobraźni artysty i dlatego nie zawierają tekstu, ponieważ w XVIII wieku tłumaczenie starożytnych znaków nie było możliwe.
Historyczny Młyn (niem. Historische Mühle von Sanssouci) – zabytkowy młyn zbożowy w postaci wiatraka typu holenderskiego powstał z inicjatywy króla Fryderyka Wilhelma II w latach 1787–91 na miejscu dotychczasowego wiatraka typu kozłowego. Młyn prowadził działalność związaną z przetwarzaniem zbóż do 1858 roku, po objęciu zaś w 1861 roku pruskiego tronu przez Wilhelma I został przekształcony w muzeum. W 1945 roku budowla została spalona podczas działań związanych z II wojną światową. Jej odbudowę przeprowadzono w latach 1988–93.Młyn znajduje się po zachodniej stronie pałacu Sanssouci.
Brama Triumfalna (niem. Triumphtor am Mühlenberg) – została zbudowana w latach 1850-51 za panowania króla Fryderyka Wilhelma IV, wg projektu Friedricha Augusta Stulera i Ludwoga Ferdinanda Hesse i miała stanowić początek planowanego ale nigdy nie zrealizowanego triumfalnego wjazdu do zespołu świątynnego na cześć Fryderyka Wielkiego. Brama znajduje się na rogu Schopenhauerstraße i Weinbergstraße.
Winzberg powstał w 1763 roku wg. projektu architekta Christiana Ludwiga Hildebrandta. Tworzą go cztery tarasy, które są spiętrzone od południa pięcioma skośnymi ścianami i wznoszą się dobre 17 metrów. W ten sposób powstało pięć ścian zboczowych o łącznej długości około 300 metrów, za których przeszklonymi kratami, chronionymi od 1764 roku, winogrona i owoce (jabłka i gruszki) mogły kwitnąć jak w szklarni.
Park Sanssouci (298 ha) – zaczątkiem parku były ogrody tarasowe na południowych stokach wzniesienia Bornstedt, założone w 1744 roku przez Fryderyka II Wielkiego. W 1745 roku na wzniesieniu wybudowano pałac, a u stóp tarasów założono ogród dekoracyjny, pośrodku którego umieszczono wielką fontannę (niem. Grosse Fontäne) (1748). W 1750 roku wokół fontanny rozstawiono marmurowe rzeźby rzymskich bogów. Prace nad kolistym klombem z wielką fontanną, tzw. französiches Rondell trwały aż do 1764 roku. Niedaleko francuskiego klombu znajdował się również ogród kuchenny, założony w 1715 roku, o którym Fryderyk Wilhelm I mawiał o nim mein Marly (pol. mój Marly). Wraz z rozbudową kompleksu Sanssouci wytyczono liczącą 2,5 km aleję dojazdową, która miała swój początek na wschodzie przy obelisku i biegła aż do Nowego Pałacu na zachodzie. W 1764 roku zbudowano Galerię Malarstwa oraz pałac Neue Kammern, które stanęły po obydwu stronach pałacu Sanssouci. Pomiędzy nowymi budynkami wyznaczano koliste trawniki z fontannami i grupami rzeźb, skąd odchodziły gwiaździście ścieżki biegnące pomiędzy wysokimi żywopłotami w głąb ogrodu. Nieopodal pałacu wybudowano również oranżerie skrywające egzotyczne drzewa i krzewy. Obok ogrodów w stylu barokowym powstawały warzywniki i sady. Połączenie ogrodów użytkowych z dekoracyjnymi zwiastują dwie rzeźby przy wschodnim wejściu do parku – figury rzymskich bogiń: Flory (bogini kwiatów) i Pomony (bogini sadów, ogrodów i drzew owocowych) dłuta Friedricha Christiana Glume.
Park Sanssouci miał bogaty system wodotrysków, który od początku nie funkcjonował z powodu problemów technicznych. Fontanny miały być zasilane wodą ze zbiornika na szczycie wzniesienia Ruinenberg; woda z Haweli miała być transportowana na górę przy użyciu koni i wiatraków. Rozwiązanie to jednak nie sprawdziło się w praktyce, a pracownicy zatrudnieni do opieki nad fontannami nie posiadali odpowiedniej wiedzy inżynieryjnej, by usprawnić system. Dopiero sto lat później zastosowanie silników parowych pozwoliło uruchomić fontanny. W październiku 1842 roku pracę rozpoczął silnik parowy o mocy 81,4 koni mechanicznych. Wielka fontanna u podnóży tarasów trysnęła wodą na wysokość 38 m. Na potrzeby maszyny parowej Borsiga wzniesiono nad brzegiem Haweli stację pomp według projektu Ludwiga Persiusa. Budynek powstał w latach 1841-43, w stylu tureckiego meczetu z kominem w formie minaretu.
Pozostałe obiekty położone na terenie parku i jego obrzeżach (brak zdjęć):
– Grota Neptuna (1751)
– Pawilon Chiński (1755-1764)
– Antikentempel (1768-1769)
– Świątynia Przyjaźni (1768-1770)
– Belweder na wzgórzu Klausberg (1770-1772)
– Paac Charlottenhof (1826-1829)
– Łaźnie rzymskie (1829-1840)
– Pawilon Smoków (1770-72)
– Wzgórze Ruinenberg – zbiornik wodny otoczony sztucznymi ruinami i Wieża Normańska.
Nie da się obejrzeć wszystkiego w ciągu jednego dnia. Dobrym rozwiązaniem jest przejażdżka wozem konnym wokół parku. Koszt to 10 euro. Wóz startuje obok Historycznego młyna.
Poczdam jest położony ok 27 km na południowy-zachód od Berlina.
Zdjęcia wykonano we wrześniu 2022 roku.