W XII wieku Nowy Wiśnicz był notowany jako wieś klasztorna. W XIV wieku był własnością Kmitów, a następnie Lubomirskich. Prawa miejskie otrzymał w 1616 roku za sprawą Stanisława Lubomirskiego. W założonym przez siebie mieście Lubomirski ufundował barokowy kościół farny i ratusz. Jako wotum za zwycięstwo pod Chocimiem w 1621 roku, na wzgórzu obok zamku Stanisław wybudował klasztor karmelitów bosych. Znaczną część drewnianej zabudowy miasta strawił wielki pożar 3 lipca 1863 roku. W 1934 roku odebrano mu prawa miejskie, które ponowne nadano w 1995 roku. W czasie II wojny światowej w rejonie Nowego Wiśnicza działał 12 Pułk Piechoty Armii Krajowej, który przeprowadził 26 lipca 1944 roku Akcję Wiśnicz – atak na niemieckie więzienie, który był jedną z największych akcji uwolnienia więźniów przez polskie podziemie przeprowadzonej w czasie niemieckiej okupacji Polski. W maju 2020 roku za pomnik historii uznany został zespół architektoniczno-krajobrazowy położony na obszarze Nowego Wiśnicza, Starego Wiśnicza i Leksandrowej z zabytkowym ratuszem i kościołem pw. Wniebowzięcia NMP, zamkiem i dawnym klasztorem oo. karmelitów bosych, w którym obecnie mieści się Zakład Karny Nowy Wiśnicz. Zabytkowe obiekty wpisane do rejestru zabytków.
– Zamek (osobny artykuł).
– Wczesnobarokowy kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – wybudowany w latach 1618–21 z fundacji Stanisława Lubomirskiego, założyciela miasta, według projektu Macieja Trapoli. Kościół konsekrował w 1647 roku biskup Wojciech Lipnicki. W 1863 roku spłonął dach, który w 1867 odnowiono. Jest to świątynia murowana z kamienia, oszkarpowana i orientowana. Na uwagą zasługuje prezbiterium w formie półkolistej apsydy otoczone półkolistym obejściem, w którym znajduje się zakrystia i skarbiec. Korpus nakryto kolebkowym, tunelowym sklepieniem. Od strony północnej w połowie XVIII wieku dobudowano przybudówkę. Plac kościelny wraz z plebanią otoczony jest murem z dwiema kruchtami i kamienną dzwonnicą z trzema dzwonami. W skład zespołu zabytkowych obiektów wchodzą ponadto: plebania, cmentarz kościelny, dzwonnica oraz ogrodzenie z dwiema bramkami. Wyposażenie wnętrza jest barokowe, pochodzi głównie z II poł. XVII wieku. Ołtarz główny barokowy i cztery ołtarze boczne pochodzą z II poł. XVII wieku. Tabernakulum drewniane, złocone o formie świątyni, z około 1620 roku, ambona, prospekt organowy, konfesjonały i ławy jednolite z II poł. XVII wieku, stalle z 1671 roku, chrzcielnica mosiężna z pokrywą drewnianą z XVII wieku. Polichromia wnętrza zostaa wykonana przez A. Marczyńskiego w 1962 roku. Plebania z kwadratową wieżą z boku została wybudowana jednocześnie z kościołem. Na plebanii znajduje się obraz Jana Matejki Wskrzeszenie Łazarza.
– Wczesnobarokowy Ratusz Miejski – wybudowany w latach 1616–20 z Fundacji Stanisława Lubomirskiego według projektu włoskiego architekta Macieja Trapoli i przebudowany po pożarze w latach 1864–1865.
– Dwór „Koryznówka” w Starym Wiśniczu jest typowym przykładem XIX-wiecznego letniego domu, w modnej formie podmiejskiego dworku. Prócz walorów architektonicznych i estetycznych, jego wartość historyczną podnosi udokumentowany związek obiektu z Janem Matejką. Został zbudowany w latach 60. XIX wieku jako dom letniskowy Leonarda Serafińskiego, prawnika i zarządca dóbr wiśnickich, szwagra żony Jana Matejki. Artysta przyjeżdżał do Wiśnicza, rysował architekturę miasteczka, zamek, portretował rodzinę i przyjaciół. Dom, i wyposażenie zachowały się w niezmienionym stanie. W latach 50. XX wieku rodzina Serafińskich zaczęła udostępniać dom zwiedzającym. W latach 1975-80 przeprowadzono gruntowny remont dworku oraz jego wyposażenia i od 1981 roku dzięki staraniom właścicieli, utworzono w nim muzeum. Możemy oglądać w nim XVIII-XIX-wieczne meble, obrazy, szkice i różne przedmioty będące pamiątką pobytów Jana Matejki na wiśnickiej ziemi. Do zwiedzania przeznaczona jest część budynku z salonikiem oraz gabinetem Stanisławy Serafińskiej, autorki pamiętnika poświęconego artyście. Dworek jest konstrukcji zrębowej, parterowy, dwutraktowy z gankiem, pokryty czterospadowym dachem krytym gontem i szalunkiem na fasadzie. Układ wnętrz jest dwutraktowy: frontowy trakt mieści pokoje przeznaczone do zwiedzania, część od strony ogrodu pełni rolę prywatnego mieszkania gospodarzy. Na prawo od wejścia mieści się salonik, urządzony meblami z połowy XIX wieku. Po drugiej stronie sieni znajduje się gabinet Stanisławy Serafińskiej, autorki wspomnień o malarzu. W ogrodzie popiersie Jana Matejki oraz tablica upamiętniająca rotmistrza Witolda Pileckiego, ukrywającego się tutaj po ucieczce z obozu Auschwitz (brak zdjęcia).
– Zespół poklasztorny karmelitów bosych z 1 poł. XVII wieku składający się z ruiny kościoła pokarmelickiego pw. św. Józefa i Zaślubin NP Marii oraz zabudowań poklasztornych (obecnie więzienie).
Nowy Wiśnicz jest położony przy drodze nr 965 z Bochni do Limanowej, 8 km na południe od Bochni.
Zdjęcia wykonano w lutym 2024 roku.