Obecny barokowy kościół w Rywałdzie Królewskim, jest czwartą świątynią wzniesioną w tym miejscu, ukończoną w 1738 roku. Najstarsza wzmianka o istnieniu pierwszego kościoła pochodzi z połowy 1319 roku i jest związana z gotycką figurą Matki Bożej z Dzieciątkiem. Według niepisanej tradycji figurę wyrzeźbił w drewnie nieznany z imienia rycerz krzyżacki z Radzynia Chełmińskiego. Początkowo miała być ona umieszczona w niszy, którą do dziś pokazuje się w zamkowej kaplicy. Według legendy figura znalazła się po jakimś czasie w przydrożnej kaplicy w Rywałdzie, znajdującej się w miejscu obecnego kościoła. Gdy przedziwna jasność otaczająca figurę miała zapoczątkować kult Madonny, przeniesiono drewnianą statuę Matki Bożej z Dzieciątkiem do pobliskiego kościoła parafialnego w Radzyniu, skąd w niewyjaśniony sposób ponownie wróciła do Rywałdu na dawne miejsce. Przydrożną kaplicę zamieniono na kościół drewniany, gdzie w głównym ołtarzu umieszczono figurę, przyciągającą rychło rzesze pielgrzymów. W 1756 roku rozpoczęto budowę klasztoru według projektu architekta warszawskiego Jana Hildebrandra. Ostatecznie całość zabudowań klasztornych i przyległego do niej kościoła była gotowa w 1779 roku. 7 października tegoż roku dokonano konsekracji świątyni, która otrzymała tytuł Narodzenia NMP i św. Sebastiana.

Klasztor został skasowany przez władze pruskie na początku XIX wieku, lecz w 1947 roku decyzją władz kościelnych kapucyni powrócili na stare miejsce. W okresie międzywojennym szczególną cześć dla cudownej figury Matki Bożej w Rywałdzie okazywali Cyganie, którzy przybywali tu ze swoimi wędrownymi taborami i licznymi rodzinami.

W dniach od 25 września do 12 października w klasztorze przebywał internowany prymas kardynał Stefan Wyszyński. Niewielką celę zakonną, w której mieszkał kardynał, pozostawiono do dzisiaj w niezmienionym stanie. Na ścianach tego pokoju zachowały się wykonane przez niego własnoręcznie stacje drogi krzyżowej w postaci małych krzyżyków z podpisami, narysowane ołówkiem wprost na tynku.

Ponieważ świątynia nie odpowiadała surowym przepisom ubóstwa kapucyńskiego, przystąpiono do szeregu zmian i przeróbek architektonicznych, które w zasadniczym zrębie przetrwały do dnia dzisiejszego. Od strony zachodniej dobudowano kruchtę, likwidując dwuwieżową fasadę kościoła, zgodnie zresztą z ówczesnymi przepisami zakonnymi. Nad kruchtą umieszczono wnękę zwieńczoną łukiem z falistym gzymsem, w której wyeksponowano kopię cudownej rzeźby Matki Bożej. Przebudowano również ołtarz główny umieszczając po bokach zgodnie z kapucyńskim obyczajem zamykane otwory okienne do chóru zakonnego. Wnętrze świątyni posiada wystrój późnobarokowy i rokokowo-klasycystyczny z 2. połowy XVIII wieku. Na belkowaniu ołtarza zlokalizowano po 9 I 1757 r. (data śmierci Konstancji z Gnińskich-Czapskiej) kartusz metalowy z herbami: „Leliwa” Czapskich i „Trach” Gnińskich.

W pierwszych latach obecności kapucynów w Rywałdzie zbudowano także zasuwę zasłaniającą cudowną figurę Matki Bożej (niestety w czasie mojej bytności figurka była zasłonięta). Szymon Czechowicz (1689-1775) namalował na niej obraz Matki Bożej Szkaplerznej. Z cenniejszych przedmiotów kultu zachowała się do dziś późnobarokowa monstrancja z rzeźbą św. Franciszka z Asyżu w ekstazie i rokokowa puszka z 1771 roku, ufundowane przez rodzinę Czapskich.

Wizerunek Matki Bożej Rywałdzkiej  to niewielka, licząca 74,5 cm wydrążona figurka drewniana. Przedstawia ona postać Matki Bożej siedzącą na ozdobionym tronie z wyprofilowaną poduszką. Na lewym ramieniu znajduje się na wpół stojące Dzieciątko Jezus przyjmujące od Matki obiema rączkami jabłko. Całość rzeźby pokrywa różnokolorowo polichromia wykonana i uzupełniana w czasach późniejszych, głównie na przełomie XVII i XVIII wieku. Po otrzymaniu podpisanej 30 maja 1971 roku w Rzymie bulli kanonizacyjnej odbyła się 3 września 1972 roku uroczysta koronacja cudownej figury.

Rywałd znajduje się 7 km na wschód od Radzynia w kierunku Brodnicy. Sanktuarium jest położone 300 metrów na południe od szosy.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2020 roku.