Pierwsza osada na terenie obecnego Stargardu powstała w IX i X wieku. Jednak prawdziwy rozwój grodu przypadał na przełom XI i XII wieku. Pierwsza pisemna wzmianka o mieście pochodzi z 1124 roku, kiedy to w opisie misji chrystianizacyjnej biskupa Ottona z Bambergu kronikarz Ebbo wspomina pobyt w grodzie o nazwie castro Zitarigroda. Kolejny zapis nazwy pochodzi z 1140 roku, w którym castro Stargrod wymieniony jest w bulli papieża Innocentego II, jako gród mający od tej pory należeć do nowo powstałego biskupstwa w Wolinie. W 1186 roku książę pomorski Bogusław I osadził w Stargardzie zakon joannitów, który wzniósł tu zabudowania klasztorne i kaplicę przebudowaną później na kościół świętego Jana, a w 1199 roku książę Kazimierz II osadził tu zakon augustianów nadając im ziemię. Od 1230 roku zaczęły powstawać pierwsze obwarowania ziemno-drewniane grodu i podgrodzia. Dziesięć lat później książę Barnim I nadał ziemię stargardzką biskupowi kamieńskiemu. W 1243 roku książę Barnim I nadał Stargardowi magdeburskie prawa miejskie. W 1248 roku ziemia stargardzka powraca w lenno pod władanie książęce. W 1292 roku na skutek pomyślnego rozwoju miasta nadano mu prawa lubeckie, które przyczyniły się do dalszego rozwoju i stopniowego bogacenia się miasta. W tym też roku rozpoczęto budowę kościoła mariackiego. W trzy lata później zlikwidowano postarzałe obwarowania ziemno-drewniane i rozpoczęto budowę murów kamienno-ceglanych. Od XIV wieku rozpoczął się rozkwit miasta, które stało się jednym z najbogatszych na całym Pomorzu. W 1367 roku Stargard przystąpił do Hanzy. W 1380 roku rozpoczęła się rozbudowa i przebudowa kościoła mariackiego, gdyż bogaci mieszkańcy uznali, że miasto powinno mieć bardziej reprezentacyjny budynek kościoła, odpowiadający zamożności miasta. W XV i XVI wieku przebudowano mury obronne, które zostały podwyższone, a także zbudowano 4 bramy, 9 baszt i  45 czatowni. W 1454 roku nastąpił zatarg między Stargardem a Szczecinem o przewóz statkami towarów po rzece Inie, który po interwencji księcia zakończony został pokojem w Kobylance, gdzie na znak zawartego pokoju posadzono lipy tworzące Wieniec Zgody – dziś zabytek przyrody. W 1540 roku w wyniku pożaru zniszczeniu uległo wiele budynków, w tym ratusz miejski, który odbudowano w 1568 roku. Kolejny pożar w 1584 roku zniszczył 487 budynków, zachowując jedynie kościół św. Jana i kilka okolicznych domostw. W 1618 roku Stargard liczy 12 000 mieszkańców. Wówczas rozpoczęła się wojna trzydziestoletnia, w której na skutek głodu, pożarów i zarazy wywołanych przez wojska szwedzkie i carskie, miasto utraciło 90% swojej ludności. W 1630 roku do miasta wkroczyły szwedzkie wojska. W 1635 roku potężny pożar zniszczył niemal całe miasto wraz z kościołem mariackim. W wyniku pokoju westfalskiego, kończącego wojnę trzydziestoletnią, Stargard dostał się pod panowanie Brandenburgii, a od 1701 roku włączony został do Królestwa Pruskiego. Przełom XVIII i XIX wieku obfitował w konflikty zbrojne, w wyniku których Stargard często był poszkodowany. W wojnie siedmioletniej został zniszczony przez Rosjan, a w latach 1806-12 przez miasto kilkakrotnie przetaczały się wojska napoleońskie. Po kongresie wiedeńskim nastąpiła ponad stuletnia stabilizacja, która przyczyniła się do ponownego przyspieszonego rozwoju miasta. W 1846 roku Stargard uzyskał pierwsze połączenie kolejowe ze Szczecinem, które w 1848 roku przedłużono do Poznania. Rozwój kolei wpłynął na uprzemysłowienie miasta i dalszy pomyślny jego rozwój, choć wciąż nie oszczędzały go tragiczne wydarzenia, jak choćby epidemia cholery w 1849 roku. W 1856 roku uruchomiono gazownię, a 3 lata później Warsztaty Remontowe Urządzeń Kolejowych. W 1870 roku wybudowano pierwszy szpital, a w dziewięć lat później drugi. W 1890 roku powstała rozdzielnia energetyczna, 7 lat później Stargard posiadał już sieć wodociągowo-kanalizacyjną. W 1901 roku Stargard stał się powiatem miejskim, w związku z czym wybudowano okazały gmach urzędu powiatowego i ziemskiego. Okres od początku XX wieku do I wojny światowej cechował się znaczną rozbudową miasta, powstało wówczas wiele nowych gmachów szkół, szpitali, różnych instytucji, a także domów mieszkalnych. Podczas I wojny światowej miasto nie doznało zniszczeń. Po wojnie miasto dość szybko podniosło się gospodarczo. W 1939 roku Stargard liczył 39 760 mieszkańców. II wojna światowa wywarła na świecie okrutne piętno. W nocy z 20 na 21 lutego 1944 roku nastąpiły wspólne naloty wojsk sprzymierzonych na węzeł kolejowy oraz obiekty przemysłowe. W dniach 2 – 28 lutego 1945 roku nastąpiła ewakuacja mieszkańców miasta zarządzona przez Himmlera. 5 marca 1945 roku żołnierze I Frontu Białoruskiego zdobyli miasto, niszcząc je niemal doszczętnie (ok. 72% zabudowań). Już 23 marca powołano w mieście polskie władze, a w dniach 17-23 maja Stargard był siedzibą Pełnomocnika Rządu RP na Pomorzu Zachodnim. Powoli tworzono od podstaw wszystkie instytucje w oparciu o osadników przybywających do miasta (w tym w ramach Akcji „Wisła”). W 1950 roku miasto liczyło już 20 684 mieszkańców, mimo że nie rozpoczęto jeszcze odbudowy. Dopiero w 1957 roku wybudowano pierwsze trzy nowe budynki mieszkalne, rozpoczynając w ten sposób budowę pierwszego powojennego osiedla. W tym samym roku rozpoczęto usuwać gruz z terenu Starego Miasta, a w 1960 roku powstały pierwsze domy w dawnej, zabytkowej dzielnicy. Rok później odbudowano ratusz i zakończono odbudowę kościoła mariackiego. Od lat 60-tych zarysował się dynamiczny rozwój miasta, powstały nowe osiedla mieszkaniowe. Najważniejsze zabytki miasta to:

– gotycka Kolegiata Najświętszej Marii Panny Królowej Świata – pierwotna drewniana lub z granitowych ciosów świątynia powstała w 1242 roku. W 1292 roku postanowiono o budowie, nowej, większej świątyni. Miała ona stanowić wotum za nadanie miastu lubeckich praw miejskich. Pierwszy kościół murowany z gotyckiej cegły powstał w latach 1292-1324 na miejscu starszego założenia. Powstała wówczas halowa, trzynawowa budowla z wysuniętym na wschód prezbiterium. Od zachodu zamknięta schodkowym szczytem ozdobionym smukłymi blendami. W tym czasie była to budowla bezwieżowa. W okresie od 1388 do około 1500 roku trwała rozbudowa świątyni według projektu mistrza, architekta Henryka Brusnsberga. W wyniku rozbudowy postało nowe prezbiterium z obejściem i galeryjką tryforyjną, wieniec kaplic, zakrystia, chór, kaplica mariacka oraz wieże. Jednocześnie została podwyższona nawa środkowa, dzięki czemu kościół uzyskał kształt bazyliki. Na zewnątrz i wewnątrz zastosowano bogaty zestaw dekoracji, które nadały świątyni model katedralny (choć nigdy katedrą nie była). W tym okresie liczne osoby prywatne i fundacje wyposażyły kościół w ponad 50 ołtarzy poświęconych kultowi świętych, po kilka we wszystkich kaplicach bocznych, podwieżowych i przy filarach. Posadzkę przykrywały liczne płyty nagrobne. Kościół miał 8 dzwonów i 3 instrumenty organowe. Po wprowadzeniu na Pomorzu reformacji, od 1539 roku fara stała się kościołem ewangelickim, w związku z czym wprowadzone zostały zmiany w liturgii i urządzeniu wnętrza kościoła, a centrum kościoła stała się amboną. Wielki pożar w 1635 roku zniszczył prawie całe miasto w obrębie murów, w tym kościół Mariacki. Odbudowa rozpoczęta w 1639 roku trwała 25 lat. Architekt, Daniel Zilcher, odbudowując zniszczone sklepienia, wzbogacił je o dekoracyjne formy gwiaździste w nawie głównej i krzyżowa w nawach bocznych. Zgodnie z duchem epoki, kościół otrzymał wyposażenie barokowe. Z tego okresu zachował się ołtarz główny z 1663 roku i ambona z 1683 roku. Kolejny remont i zmiany, mające na celu przywrócenie gotyckiego wnętrza, zaprojektował architekt Karl Friedrich Schinkel. Ściany i filary zostały pomalowane na czerwono, a ołtarze wymieniono na gotyckie. Prace te, prowadzone w latach 819-24 przez Liebenowa, zostały wykonane niesolidnie. Z powodu nieudanej kolorystyki kościół utracił jasność wnętrza. Dlatego pod koniec XIX wieku, z okazji 600-lecia istnienia świątyni, zapadła decyzja o ponownym, generalnym remoncie. Roboty powierzono architektowi Denekemu. Jego pierwszym zadaniem było odnowienie w 1901 roku portalu południowego. Następnie wymienił on około 80% detali zdobniczych i architektonicznych, używając do tego 650 rodzajów różnych kształtek z wypalanej cegły. Założono też nowe witraże (w tym jeden sponsorowany przez parę cesarską). Całość prac przywróciła wygląd kościoła sprzed roku 1817. Ponowne poświęcenie świątyni odbyło się 30 sierpnia 1911 roku w obecności pary cesarskiej – Wilhelma II i Augusty Wiktorii. Działania wojenne w 1945 roku spowodowały częściowe spalenie dachów, zniszczenie hełmu wieży północnej i całkowitą dewastację wnętrza. Dachy odbudowano w latach 1946-48, a wnętrze do 1957 roku stanowiło magazyn materiałów budowlanych. W czasie wykorzystywania kościoła jako magazynu zniszczono wyposażenie, schody, posadzki. Następnie budynek przekazano w użytkowanie katolikom. W tym okresie wyremontowano uszkodzone sklepienia, po czym w dniu 30 listopada 1957 roku kardynał Stefan Wyszyński dokonał poświęcenia kościoła i oddał go w użytkowanie nowo utworzonej parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Królowej Świata. W 1962 roku został odbudowany hełm wieży. Z okazji 700-lecia fary, w dniu 11 października 1992 roku odbyła się konsekracja nowego ołtarza i rekonsekracja kościoła przez arcybiskupa Mariana Przykuckiego. W 1995 roku kościół został podniesiony do rangi kolegiaty. W roku 2001 rozpoczął się remont kaplicy Mariackiej oraz wieży północnej, na której w 2006 roku otwarto taras widokowy. Świątynia jest orientowana, wzniesiona z cegły na fundamentach z ciosów granitowych, zbudowana na planie wydłużonego prostokąta zamkniętego od wschodu wielobocznie. Całkowita długość kościoła wynosi 79,5 m, szerokość 37,8 m, wysokość nawy 32,5 m, (jest to najwyżej sklepiony kościół w Polsce). Świątynia niemal w całości jest budowlą średniowieczną, wznoszoną etapami od końca XIII wieku do końca XV w. W wyniku długo trwającej budowy pierwotny kościół halowy, bezwieżowy, z jedną nawą prezbiterium uzyskał na przełomie XIV i XV wieku kształt dwuwieżowej bazyliki z prezbiterium otoczonym nawą obejścia i wieńcem kaplic przy obejściu i nawach bocznych. Najokazalszą bryłę otrzymała Kaplica Mariacka założona po północnej stronie obejścia w formie wysuniętego poza lico murów ośmioboku, przykrytego odrębnym, namiotowym dachem. Po przeciwnej, południowej stronie powstała prostokątna zakrystia z Kaplica Anielską na piętrze. Na zachodniej elewacji wieży północnej znajduje się tablica fundacyjna, w znacznym stopniu zniszczona. Przedstawia Marię i klęczącego przed nią fundatora z modelem kościoła. Tablica wykonana została ze sztucznego kamienia w XIII wieku. W świątyni częściowo zachowały się polichromie pochodzące z XV wieku. Niektóre z nich, choć utraciły swój dawny blask są dość dobrze czytelne. Obecne polichromie pochodzą z początku XX wieku. Zostały one wykonane na podstawie odkrywek dokonanych przez Denekego. Polichromie nawiązują do barokowego wystroju malarskiego świątyni z uwzględnieniem również wcześniejszego, gotyckiego okresu. Z zespołów witraży z 1911 roku wykonanych przez Linnemana z Frankfurtu nad Menem pozostało osiem witraży, z czego pięć w stanie dobrym.  Z wyposażenia ruchomego przetrwał drewniany, barokowy ołtarz główny, ufundowany w 1663 roku przez stargardzkiego mieszczanina, Krzysztofa Püttmanna. Po bokach ołtarza umieszczono figury Maryi oraz św. Jana. Ołtarz wieńczy monumentalny krucyfiks z medalionami Ewangelistów. Znajdujące się w kościele ołtarze boczne zostały zmontowane po 1945 roku z pochodzących z pierwszej połowy XVIII wieku epitafiów. Ambona pochodzi z 1683 roku. Pierwotnie była wsparta była na postaci Mojżesza trzymającego tablice z dziesięciorgiem przykazań, obecnie zdemontowanej. Oprócz ołtarzy, z XVIII-wiecznego wyposażenia kościoła zachowały się jeszcze dwa drewniane architektoniczne obramowania wejść do kaplic; starsze z nich (z początku XVIII wieku) znajduje się obecnie przy wejściu do południowej kruchty podwieżowej. Kolegiata Najświętszej Marii Panny jest usytuowana w południowo-wschodnim narożniku Rynku Staromiejskiego.

– Ratusz jest dwupiętrową budowlą, założoną na planie wydłużonego prostokąta, nakrytą dwuspadowym dachem, wznoszoną od połowy XIII wieku. Jest największym spośród średniowiecznych obiektów tego typu na Pomorzu. Szczyty zdobione są kunsztownymi maswerkami sieciowymi. Wielki pożar w 1635 roku strawił wraz z Ratuszem archiwum miejskie. Po tym kataklizmie powstał wschodni szczyt Ratusza. W końcu XIX wieku przywrócono bryle elementy gotyku nadając nowe detale. Ratusz został zniszczony ponownie w 1945 roku. Odbudowany w latach 1948-61 jest siedzibą Rady Miejskiej i Urzędu Miejskiego.

– Odwach wzniesiony na początku lat dwudziestych XVIII wieku, jest budowlą barokową z arkadowymi podcieniami na parterze i krytym gankiem na piętrze, nakryty mansardowym dachem. Odwach pełnił funkcję głównej wartowni dla straży stargardzkiego garnizonu. W 1886 roku budynek zakupiło miasto. Remontowany w wielkim zakresie w latach 1900 i 1934, służył w XX wieku jako biblioteka. Po walkach o miasto w 1945 roku z odwachu pozostały jedynie mury obwodowe i część arkad do wysokości parteru. Wygląd zewnętrzny budynku został wiernie odtworzony, natomiast wnętrza połączono z sąsiednim domem i przystosowano do funkcji muzealnej. Odwach jest położony bezpośrednio na południe od ratusza i wysunięty ku zachodowi przed ratuszową fasadę.

– Gotycki kościół Świętego Jana powstał w I połowie XV wieku w wyniku rozbudowy kaplicy wzniesionej wcześniej przez joannitów. Relikty tej XIII-wiecznej, romańskiej świątyni, w postaci granitowych ciosów, wbudowane zostały w filary nawy głównej obecnego prezbiterium. Jest to budowla w kształcie hali, utrzymana w stylu gotyckim, posiadająca niektóre rozwiązania wzorowane na Kolegiacie Mariackiej. Podobieństwo to można dostrzec w obejściu z kaplicami dookoła głównego ołtarza i w dekoracjach wieży. W nawie środkowej zastosowano sklepienia gwiaździste, a nawach bocznych krzyżowa. Świątynię szczęśliwie omijały pożary, nawiedzające średniowieczne miasto. Jednak w roku 1540 i 1697 na skutek wichury i być może błędów konstrukcyjnych dwukrotnie uległa zniszczeniu wieża, która spadając, zgniotła sklepienie i kaplice przywieżowe. Po drugiej, dość szybkiej, lecz niecałkowitej odbudowie, wieża otrzymała dach dwuspadowy. Przetrwał on blisko dwa stulecia. Obecna wieża, a dokładnie jej stożkowy hełm, pochodzi z roku 1892. Wysokość 99 m zapewnia jej jedno z pierwszych miejsc na Pomorzu Zachodnim. Wiosną 1998 roku, podczas remontu zwieńczenia wieży, odkryto zbiór dokumentów i monet wraz z listem pastora kościoła, z datą 17 sierpnia 1893 roku, umieszczonych w metalowej kuli. Odkryte przedmioty przechowywane są w Muzeum Miejskim, a ich miejsce zajęły informacje o współczesnym Stargardzie oraz przesłanie do przyszłych pokoleń. Po objęciu Stargardu przez władze polskie w 1945 roku, kościół został początkowo przejęty na własność państwa, ale już 12 września 1945 roku przekazano go w użytkowanie Kościołowi katolickiemu.  W 1946 roku przebito ścianę w wieży od strony zachodniej, a tym samym utworzono nowe główne wejście. W 1954 roku przeszklono okna i wykonano ponowny remont dachu. Zużytą posadzkę ceglaną wymieniono w 1957 roku na marmurową. Podczas tych prac znaleziono ukryte w starym kanale grzewczym 3 kielichy, dzbanek i 2 srebrne lichtarze. W nawie głównej natrafiono na trumny, które nienaruszone przykryto gruzem i betonem. Ponadto naprawiono dwa dzwony. W ramach renowacji na filarach powstały polichromie autorstwa prof. Hoppera; ufundowano także nowe ławki. W okresie 1968-73 założono komplet witraży, oraz przeprowadzono renowację murów zewnętrznych. Nowy marmurowy ołtarz pochodzi z 1978 roku. Do II wojny światowej kościół św. Jana posiadał bogate wyposażenie. Najcenniejszym jego elementem był duży, późnogotycki poliptyk świętojański z II poł. XV wieku, dzieło warsztatu pomorskiego. Został on zdemontowany przed działaniami wojennymi w 1945 roku i złożony w kościele filialnym w Tychowie. Obecnie znajduje się on w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Barokowa ambona została wywieziona w głąb Niemiec w 1945 roku. Organy zbudowane przez organomistrza Wagnera pochodzą z 1731 roku. W północnej części kościoła przy zakrystii znajdują się piętnastowieczne czterosiedziskowe stalle o rzeźbionych ściankach. Świątynia jest położona w północnej części Starego Miasta, przy ul. Chrobrego.

– Neogotycki kościół Świętego Ducha został wzniesiony w latach 1874-77 na miejscu pierwotnego kościoła szpitalnego założonego w 1364 roku. W 1651 roku przystąpiono do odbudowy pierwotnej świątyni wznosząc ja właściwie od nowa w konstrukcji szachulcowej łącznie z budową nowej wieży. W ciągu następnych stuleci niekonserwowany kościół uległ daleko idącej dewastacji, a w 1868 roku rozebrano go i wybudowano nowy, istniejący do dziś. W latach 1895-1924 prowadzono prace przy wyposażeniu wnętrza według projektu architekta Denekego. W 1926 roku założono w kościele witraże, które dotrwały do naszych czasów. 20 maja 1945 roku została odprawiona pierwsza w Stargardzie polska msza święta z udziałem pierwszych osadników. Kościół, zwrócony prezbiterium w kierunku zachodnim, założony na planie prostokąta, jest budowlą salową, przykrytą dachem dwuspadowym. Od zachodu do korpusu nawowego przylega trójboczne zamknięte prezbiterium, od wschodu zaś kwadratowa w rzucie wieża o wysokości 50,2 m. Elewacje kościoła opięte są przyporami i podzielone ostrołukowymi oknami. Wystrój kościoła jest bardzo bogaty. Na ścianach prezbiterium oraz na zachodniej ścianie nawy bocznych znajdują się polichromie wykonane po 1945 roku, przedstawiające narodziny Chrystusa, Powstanie z Grobu oraz postaci śś. Piotra i Pawła. Na zachodniej ścianie nawy południowej i północnej zachowały się dwie XIX wieczne ramy z dawnych epitafiów. Obecnie w ramach tych umieszczone są współczesne kopie ikony Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i Chrystusa pochodzące 1959 roku. W prezbiterium znajduje się drewniany tryptyk przedstawiający scenę Zesłania Ducha Św, wykonany w 1997 roku. Ponadto we wnętrzu zachował się pełny zestaw ław kościelnych, drewniany, polichromowany, neobarokowy prospekt organowy oraz dwa kute żyrandole powstałe na początku XX wieku. Świątynię użytkuje parafia katolicka obrządku bizantyjsko-ukraińskiego pw. Św. Jozafata Męczennika. Kościół położony poza obrębem murów miejskich, przy Placu św. Ducha, naprzeciwko Bramy Pyrzyckiej.

–  Arsenał – budynek o wymiarach 12,3 × 16,5 m, powstały ok. roku 1500. Ściany zostały udekorowane układanymi z cegły zendrówki pasami rombowymi. Budynek początkowo jednokondygnacyjny w różnych okresach zmieniał swoją funkcję. W celu zwiększenia powierzchni z czasem wprowadzono drewniany strop, tworząc dwie kondygnacje. W przyziemiu znajdował się magazyn – zbrojownia, a pierwsze piętro służyło jako warsztat naprawy i produkcji sprzętu wojskowego. Po pożarze w 1635 roku rozpoczęto przebudowę arsenału, w czasie której oparto sklepienie na dwóch sześciobocznych filarach. Powrócono także do konstrukcji jednopoziomowej. W XIX wieku ponownie przebudowano zbrojownię przystosowując ją do więzienia. W czasie I wojny światowej obiekt uległ zniszczeniu, a odbudowany został dopiero w 1936 roku. Arsenał ponownie uległ zniszczeniu w czasie II wojny światowej. Zbrojownię odbudowano w latach 1974-77, a jej wnętrza przystosowano do funkcji Archiwum Państwowego. Stargardzki Arsenał stanowi unikat na Pomorzu, ponieważ w żadnym z miast nie zachowała się budowla o podobnym przeznaczeniu. Arsenał jest położony w południowej części Starego Miasta, przy ul. Basztowej.

– Mury obronne powstały w II poł. XIII wieku na miejscu dawnych drewniano-ziemnych obwałowań. Nowy mur był ceglano-kamienny o wysokości do 6 m. W XV i XVI wieku mury zmodernizowano, podwyższając je nadbudową z cegły. Ponadto wybudowano 45 czatowni, 9 baszt o wysokości do 30 metrów oraz dobudowano dwie nowe bramy (Świętojańską i Młyńską) do dwóch już istniejących. Łączna długość obwarowań miejskich wynosiła łącznie 2 260 m. W XI wieku większość murów zlikwidowano, zniwelowano wały, zasypano fosy, na których powstały planty. Do dziś pozostały odcinki murów liczące łącznie 1 040 m, 4 baszty i 3 bramy. Najlepiej zachowany odcinek murów znajduje się w pobliżu Bramy Pyrzyckiej. Bramy:

– Brama Młyńska (także Portowa, Wodna, Rzeczna, Herbowa). Została zbudowana na początku XV wieku. Pierwotnie dwie wolnostojące wieże były połączone drewnianym mostem, które później zastąpiono murowaną budowlą z przejazdem. Nazwa bramy nawiązuje do młyna, który do połowy XVIII wieku wznosił się nieopodal bramy. Brama Młyńska od wieków stanowiła symbol miasta, a jej sylwetka była przedstawiana na pieczęciach oraz była elementem dawnego herbu miasta. Brama Młyńska stanowi unikat w skali europejskiej.

– Brama Pyrzycka. Wznoszona w kilku etapach na przestrzeni XIII – XV wieku. Pierwotnie w formie bezwieżowej. Została przebudowana na bramę szczytową w połowie XV wieku. W II połowie XV wieku wzmocniono ją gardzielą i przedbramiem, które spłonęło w 1666 roku, a w 1790 roku ostatecznie je rozebrano. W XVIII wieku bramę przystosowano do funkcji mieszkalnych. Do dziś stanowi ona odwzorowanie dawnej świetności miasta.

– Brama Wałowa. Wznoszona była kilkuetapowo od XV do XVII wieku. Posiadała najbardziej rozbudowane przedbramie składające się z wysuniętego przed wały i mury obronne półkolistego barbakanu, bramy przedniej i bramy wewnętrznej. Zostało ono rozebrane w 1780 roku. Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległy szczyty i dach, ich odbudowę rozpoczęto w 1960 roku. Nazwa bramy nawiązuje do istniejącego przed budową murów wału wokół dawnego grodu kasztelańskiego.

– Brama Świętojańska to właściwie neogotycki tunel z końca XIX wieku, który miał stanowić podstawę dla monumentalnego pomnika Bismarcka. Usytuowany jest w miejscu nieistniejącego przedbramia Bramy Świętojańskiej, która znajdowała się w ciągu murów miejskich. Od 1721 roku w nadbudowie bramy mieściło się więzienie a od 1820 szt zakład dla psychicznie chorych. W 1842 roku roku bramę rozebrano. – Brama Królewska (przebicie w murze miejskim przy Baszcie Tkaczy – nie istnieje).

– Brama Nowa (ul. Kazimierza Wielkiego – nie istnieje), powstała w 1845 roku w wyniku przebicia w muru miejskiego, w celu szybszego dojazdu w kierunku Suchania. Baszty:

– Baszta Morze Czerwone – największa baszta miejska w Polsce. Wysokość jej wynosi 34 m. Została wybudowana około roku 1500. Nazwa baszty związana jest z krwawa bitwą w czasie wojny trzydziestoletniej. Podstawa baszty stanowiła niegdyś loch więzienny przebity w 1860 roku. Baszta posiada trzy tarasy widokowe, z których rozciąga się widok na panoramę miasta i okolic.

– Baszta Tkaczy to budowla o podstawie prostokąta o wysokości 31 m. Zbudowana w 1450 i przebudowana w 1539 roku przez cech tkaczy. Składa się z ośmiu pięter oraz lochu więziennego. Jej cylindryczny korpus został zwieńczony stożkowym hełmem. Bardzo podobna w budowie do Baszty Morze Czerwone. W jej wnętrzu przetrzymywano też przez pewien czas lód i stąd jej druga nazwa – Baszta Lodowa.

– Baszta Jeńców – pochodzi z przełomu wieków XV i XVI. Posiada kształt cylindra o wysokości 13m, opiera się na okrągłej, kamiennej podstawie, a górna część zakończona krenelażem. W pionowej konstrukcji znajdują się 4 poziomy. Nazwa baszty sugeruje, że w jej pomieszczeniach przetrzymywano jeńców.

– Baszta Białogłówka – zlokalizowana w najstarszej części Starego Miasta, na miejscu dawnego grodziska, zbudowana na początku XV wieku. Swoją nazwę wzięła od zwieńczającego jej hełm sześciobocznego stożka, otynkowanego na biały kolor. Oparta na podstawie kwadratowej, przechodzącej w kształt cylindra do wysokości ok. 30 m.

– Basteja przy Baszcie Tkaczy – została zbudowana w XV wieku z cegły w stylu gotyckim. Zniszczona w 1945 roku, odbudowana dopiero w 1982 roku. Obecnie służy jako filia Muzeum Miejskiego z bogatym zbiorem militariów od średniowiecza do II wojny światowej. Furty :

– Furta Zielona – Furta Rzeźnicka – Furta Augustiańska – Furta Przy Arsenale.

– Spichlerz został zbudowany w 1685 roku z cegły nad Młynówką. Budynek został zaprojektowany na planie prostokąta o wymiarach 15 x 28 m jako jednokondygnacyjna budowla, obecnie jest trzypiętrowy, przykryty dwuspadowym dachem. Skupowane w średniowieczu zboże było transportowane rzeką Iną oraz lądem. Do rozładunku służyło urządzenie wyciągowe, zainstalowane w szczycie spichlerza od strony wschodniej, a oprócz tego do zsypywania ziarna wykorzystywano otwory w elewacjach bocznych i w szczycie od strony rzeki.W XVIII wieku w spichlerzu mieściła się faktoria solna, która pośredniczyła w handlu z Wielkopolską, a w wieku XIX ponownie składowano w nim zboże. W 1945 roku w czasie bombardowań spichlerz został spalony. Odbudowano go w latach 1975-80, a wnętrza przystosowano na potrzeby lokalu gastronomicznego.

– Plebania Kolegiaty NMP to trzy budynki datowane na XV, XVI i XIX wiek zlokalizowane w narożniku ulic Krzywoustego i Kazimierza Wielkiego. Najstarszy, narożny w średniowieczu mieścił prawdopodobnie szkołę parafialna. Po reformacji był siedziba diakonatu, a później mieszkaniem organisty. Środkowy budynek należał do proboszcza, a potem do diakonatu. W 1935 roku władze miejskie odkupiły budynki i przeznaczyły je na siedzibę Muzeum Miejskiego. W 1957 roku budynki przekazano Kościołowi.

– Kamienica Protzena przy Kazimierza Wielkiego z XV wieku (ob. Muzyczna Szkoła). Dom wzniesiono około połowy XV wieku. Pierwotnie składał się z wysokiej części parterowej, w której wydzielony był m.in. kantor, oraz kilka poziomów magazynowych. Płaszczyznę ściany wypełniono tzw. „stargardzką blendą”, zaczerpniętą z dekoracji wieży północnej kościoła Mariackiego. Kamienicę przebudowano ok. połowy XVII wieku a następnie w XIX wieku. W 1945 roku uległa zniszczeniu. W latach 1951-59 została odbudowana. Obecnie mieści się w niej Szkoła Muzyczna.

– Kamienica Rohledera (niesłusznie zwana domem Kletzina), to kamieniczka mieszczańska, pierwotnie będąca oficyną magazynową, wybudowana w XV wieku, a w XVI wieku przystosowana na potrzeby mieszkalne. Elewacja frontowa ma charakter późnogotycki z elementami renesansu. Budynek został zniszczony w 1945 roku, odbudowany w trzydzieści lat później z przystosowanie dla biblioteki. Kamienica znajduje się obok Bramy Pyrzyckiej przy ul. Mieszka I.

– Grodzisko w Stargardzie powstało w IX wieku, w wyniku przeniesienia grodziska w Osetnie na bardziej korzystny teren. Wykorzystywało ono dogodne położenie na naturalnym wzgórzu oblewane z trzech stron wodami rzeki Iny i kanału Młyńskiego. Ograniczeniem od południa był dukt w stronę Maszewa (dzisiejsza ul. Bolesława Chrobrego). Od początku istnienia grodzisko było zamieszkiwane i gęsto zabudowane (chaty drewniane i plecionkowe z paleniskiem oraz z zabudowaniami gospodarczymi). Grodzisko pierwotnie posiadało średnicę 120 m i było wyniesione 8 m ponad otoczenie. Od strony Iny chroniony był stromymi skarpami. Najstarsze umocnienia grodziska stanowiły wał ziemno-drewniany, zastępowany od X wieku konstrukcją skrzyniową wypełnianą głazami, a następnie – już po otrzymaniu praw miejskich zastąpione murem obronnym. W kolejnych wiekach grodzisko rozrastało się w kierunku południowym, do koryta Iny. Gród kasztelański wraz z zamkiem funkcjonował w tym miejscu do 1295 roku. Pod koniec XIII wieku wyburzono obramowania starego grodziska i przystąpiono do budowy murów kamienno-ceglanych, obejmujących zarówno teren dawnego grodu, jak i rozbudowanego podgrodzia. Grodzisko znajdowało się na najwyżej położonym terenie, w okolicy dzisiejszej Baszty Białogłówki, podgrodzie zajmowało teren niżej położony, nad kanałem Młyńskim. Obecnie w tym miejscu rozciąga się Park Zamkowy.

Stargard jest położony 33 km na południowy-wschód od Szczecina, przy drodze nr 10 do Wałcza.

Zdjęcia wykonano w maju 2022 roku.