Pierwszy gotycki zamek w Grodnie nad brzegiem Niemna został zbudowany w 1398 roku z inicjatywy wielkiego księcia litewskiego Witolda, na miejscu obronnego grodu książąt ruskich z XI wieku. Była to murowana warownia z pięcioma basztami. Obiekt ten w głównym zrębie zachował się, po licznych przebudowach, do dzisiejszych czasów.

Grodzieński zamek był następnie siedzibą innych książąt litewskich, między innymi Świdrygiełły i Kazimierza Jagiellończyka, który w 1445 roku przyjął tu dostojników małopolskich oferujących mu polski tron, a w 1492 zmarł w komnatach zamkowych. Na grodzieńskim zamku mieszkał także i zmarł w młodym wieku w 1484 roku syn Kazimierza Jagiellończyka – św. Kazimierz, patron Litwy. Bardzo często przebywał na zamku król Polski Stefan Batory, który w trakcie wojen z Moskwą w latach 1576-82 uczynił z zamku swoją główną rezydencję.

Z inicjatywy Batorego zamek został przebudowany około 1580 roku w stylu renesansowym przez włoskiego architekta Scoto z Parmy. Król Stefan Batory zmarł na zamku w Grodnie 12 grudnia w 1586 roku. W 1655 roku zamek został doszczętnie zniszczony przez wojska moskiewskie pod dowództwem Chowańskiego. Odbudował go kanclerz wielki litewski i starosta grodzieński Krzysztof Zygmunt Pac. Od 1678 roku odbywał się w nim co trzeci sejm zwyczajny Rzeczypospolitej, co znacznie podniosło rangę miasta. 

Podczas wojny północnej, na początku XVIII wieku zamek został ponownie zniszczony, tym razem przez wojska szwedzkie Karola XII i już nie powrócił do swej świetności, pozostając za czasów saskich ruderą. Na potrzeby reprezentacyjne król August III Sas wybudował natomiast na sąsiednim wzgórzu Nowy Zamek. W XIX wieku stary zamek został przebudowany na carskie koszary. Wtedy też rozebrano trzecią kondygnację oraz przebudowano m.in. dawną salę sejmową i izbę poselską. W okresie międzywojennym warownię wyremontowano i umieszczono w niej siedzibę muzeum. W czasie II wojny światowej większość zbiorów zgromadzonych na zamku uległo rozkradzeniu.

Obecnie w zamku mieści się Państwowe Muzeum Historyczno-Archeologiczne, które zachowało część cennych przedwojennych zbiorów. Zachował się m.in. oryginalny testament Tadeusza Kościuszki z 1817 roku. Ogromną wartość mają zbiory rękopiśmienne i kartograficzne, a także biblioteka licząca 36 tysięcy woluminów z licznymi starodrukami, na którą złożyły się między innymi pozostałości biblioteki dominikanów grodzieńskich oraz księgozbiory Krasińskich, a także Pusłowskich ze Świsłoczy i Potockich z Rutki.

Zamek z trzech stron otacza głęboka fosa, przez którą, od strony Nowego Zamku przerzucono most o wysokich, łukowatych przęsłach. Na terenie dziedzińca zamkowego, na który prowadzi ozdobna brama, zachowały się pozostałości tak zwanej Dolnej (XII wiek) i Górnej (XIV wiek) cerkwi – resztki murów i fundamentów oraz elementy wystroju, m.in. fragmenty majolikowej podłogi cerkwi Dolnej z ornamentem geometrycznym. Istnieją plany odbudowy zamku w formie z czasów panowania Stefana Batorego.

Stary zamek jest położony przy ul.Zamkowej. 

Zdjęcia wykonano w lipcu 2014 roku.

  • Relikt fosy i most

  • Wzgórze zamkowe

  • Most i brama wjazdowa

  • Most i brama wjazdowa

  • Widok od Nowego Zamku - z lewej Niemen

  • Widok od Nowego Zamku

  • Brama wjazdowa od dziedzińca

  • Dom zamkowy

  • Wejście do domu

  • Dom zachodni

  • Widok od Cerkwi śś. Borysa i Gleba