Pierwsze założenie obronne w Bad Muskau powstało w XIII wieku. Od około połowy XV wieku majątek należał do rodziny von Bieberstein, a około sto lat później przeszedł na własność Georga Schönaicha, który rozbudował rezydencję, nadając jej renesansowy charakter. Zamek posiadał wówczas dwa ułożone pod kątem prostym skrzydła – południowe i zachodnie oraz stojący oddzielnie budynek kuchni (w miejscu dzisiejszego skrzydła północnego), który przyłączono do korpusu zamku w połowie XVII wieku, w czasie jego odbudowy po pożarze i po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej. Odbudowę tę prowadzili kolejni ówcześni właściciele Curt Reinicke I von Callenberg i Curt Reinicke II von Callenberg. W jej ramach, na zachowanych fundamentach wzniesiono barokowy pałac – jako otwartą na wschód budowlę, z dwiema wieżami od strony zachodniej, otoczoną fosą z prowadzącym na dziedziniec mostem po stronie wschodniej. Wtedy również przebudowany został budynek urzędowy (tzw. Rządcówka/Amtshaus), wzniesiony w XVI wieku jako budynek bramny poprzedniego założenia zamkowego. Rządcówka została później nazwana przez księcia Pücklera Starym Zamkiem, co miało podnieść historyczny status posiadłości. Najpewniej również za czasów Curta Reinicke II zbudowano Pałac Ogrodowy, zwany później Domem Kawalerów. W połowie XVIII wieku, decyzją Hermanna von Callenberg, najbardziej znaczące zmiany dla przyszłego parku zaszły w ogrodach, które zostały znacznie poszerzone po północnej stronie założenia zamkowego. Jednak kluczową rolę dla posiadłości miał wnuk Hermanna von Callenberga – Ludwig Hermann von Pückler-Muskau (1785-1871), który przebudował zamek i stworzył tu największy i najsłynniejszy park w stylu angielskim w Polsce i w Niemczech. Zamek Pucklera noszący nazwę Schloss Bad Muskau stoi po stronie niemieckiej, ale zaraz za Nysą Łużycką, która stanowi tu granicę między dwoma państwami. W skład założenia wchodzą stojące obok siebie: Nowy Zamek, Stary Zamek (tzw. Rządcówka), ponadto Dom Kawalerów, zabudowania folwarku oraz Oranżeria z ogrodem warzywnym.

– Nowy Zamek (Neues Schloss) to trójskrzydłowa budowla w stylu neorenesansowym, która otwiera się na wschodnią stronę – na pleasureground. Połączenie między nimi stanowi, zaprojektowana przez K. F. Schinkla rampa z drzewkami pomarańczowymi. Środkowe skrzydło (od strony zachodniej) ma cztery kondygnacje. Na obu jego końcach – od strony południowej i północnej znajdują się różnej wysokości wieże na planie koła. Budynek jest niezwykle dekoracyjny – ozdobiony licznymi figurami rycerzy, fryzami, balkonami, pinaklami, lukarnami, wolutami. W architekturze zamku widać wcześniejsze formy, np. przy skrzydłach bocznych od strony wschodniej znajdują się pozostałości dawnych bastionów, a skrzydło od strony północnej nie tylko nie jest położone dokładnie pod kątem prostym, ale też ma mniejszą szerokość. Spowodowane jest to wykorzystaniem fundamentów dawnego zamku obronnego i pierwszego założenia zamkowego z lat 1520-30. Pückler kontaktował się z K. F. Schinklem, który planował przebudować cały kompleks zamkowy – Stary Zamek, Nowy Zamek i Dom Kawalerów – w stylu neogotyckim. Architekt odwiedził nawet Muskau w 1831 roku i w 1834 roku przygotował trzy projekty przebudowy – m.in. budynki Starego i Nowego Zamku miały być połączone dwoma, różnej wysokości arkadowymi mostami, z wieżą pomiędzy nimi. Ze względu na niewystarczające środki, z wielkiego zamierzenia udało się zrealizować tylko rampę przy zamku. Nowy Zamek został podpalony przez żołnierzy Armii Radzieckiej w ostatniej fazie wojny. W stanie ruiny przetrwał do roku 1995, kiedy rozpoczęła się jego odbudowa. Obecnie w mieści się w nim punkt informacji turystycznej, „Szkoła Mużakowska” do 2009 roku kształcąca kadry w zakresie konserwacji zabytków ogrodowych, a teraz funkcjonująca jako miejsce konferencji i seminariów, a także przestrzenie ekspozycyjne, m.in. ze stałą wystawą poświęconą życiu i twórczości księcia Pücklera.

– Stary Zamek (Altes Schloss) jest budowlą barokową, wzniesioną na planie prostokąta, choć od strony zachodniej flankują go niewielkie skrzydła Za czasów hrabiów von Callenberg pełnił funkcje administracyjne. Elewacja frontowa znajduje się po stronie zachodniej i wychodzi w kierunku miasteczka (pozostałość po pierwotnej funkcji – budynku bramnego). Barokowy portal ozdobiony m.in. tympanonem z podwójnym herbem szlacheckich rodzin Callenberg i Dohna. W niszach nad wejściem znajdują się wprowadzone w 1974 roku po przebudowie budynku trzy postacie: centralnie – „Dzikus” (nawiązujący do herbu miasta Muskau), a po jego bokach Flora i Hygeia. Te trzy posągi zastąpiły wcześniejsze, wprowadzone w 1863 roku przez księcia Fryderyka Niderlandzkiego, a zniszczone podczas II wojny światowej, kamienne figury poprzednich właścicieli Muskau: Fabiana von Schönaich, Carla Christopha von Dohna i Curta Reinicke von Callenberga. Od strony wschodniej budynek ozdobiony jest jednym środkowym ryzalitem, z portalem, nad którym mieści się balkon i dwa zamknięte półokrągłym łukiem okna. Obecnie w Starym Zamku mieści się m.in. Urząd Stanu Cywilnego oraz sala koncertowa.

– Dom Kawalerów (Kavaliershaus) to przykryta dachem mansardowym dwukondygnacyjna budowla znajdująca się po północnej stronie Nowego Zamku. Fasadę budynku zdobi szeroki środkowy ryzalit, zwieńczony trójkątnym tympanonem. Po obu stronach portalu znajdują się zakończone półokrągłym łukiem okna. Skromny charakter otrzymał budynek za czasów Hermanna von Arnim-Muskau. Obecnie używana nazwa przypomina tylko jedną z wielu funkcji, jakie pełnił budynek, który był m.in. pałacem ogrodowym, teatrem, domem dla gości, szpitalem oraz budynkiem zabiegowym.– Kompleks folwarczny (Schlossvorwerk) jest zamknięty na planie prostokąta. Znajdują się tu m.in. masztarnia oraz budynki dla pracowników. Wszystkie budynki są jednopiętrowe. Masztarnia przykryta jest mansardowym dachem, z trzema bramami z dekoracyjnymi szczytami. Zabudowania folwarczne zostały na początku XX wieku przebudowane i zyskały wówczas neorenesansowy wygląd. Obecnie pełnią różne funkcje. Masztarnia wykorzystywana jest jako przestrzeń wystawowa, a pozostałe budynki folwarczne – jako mieszkania, wakacyjne domy, kawiarnia, a także wypożyczalnia rowerów i sprzętu wodnego.

– Oranżeria i szklarnie znajdują się nieopodal zabudowań folwarcznych. To budynek na planie prostokąta z elementami gotyku i sztuki mauretańskiej. Elewacja frontowa podzielona na trzy części, w każdej z nich znajdują się trzy duże okna w stylu Tudorów, całość zwieńczona dekoracją zbliżoną do krenelażu. Oranżeria służyła roślinom do przezimowania, ale po 1945 roku pełniła też funkcję schroniska dla młodzieży i szopy na narzędzia. Obecnie, oprócz właściwego przeznaczenia dla roślin kubłowych (przenoszonych na zimę z rampy), wykorzystywana jest także jako sala koncertowa i wykładowa. Opodal Oranżerii znajdują się szklarnie (m.in. prezentowana jest tu stała wystawa o ananasie, w nawiązaniu do dawnego Tropenhaus, gdzie uprawiano ananasy) oraz ogród warzywny.

– Całość otacza Park Mużakowski zajmujący powierzchnię 750 ha po obu stronach rzeki, został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2004 roku.  Założycielem parku był książę Hermann Ludwig Heinrich von Pückler-Muskau, który w 1811 roku odziedziczył po zmarłym ojcu posiadłość, a po licznych podróżach, w tym do Anglii, zachwycił się parkami krajobrazowymi. Dla jego stworzenia hrabia rozwiódł się ze swą ukochaną żoną i pobrał się z bogatszą kobietą, która pomogła mu pomysł zrealizować. W 1815 roku Pückler wydał list otwarty do mieszkańców Muskau, w którym prosił o pomoc w zakładaniu parku przypałacowego w stylu angielskim. W latach 1815–45 rezydencja rozrosła się w rozległe założenie parkowe w stylu krajobrazowym. Przemodelowano teren, wybudowano mosty przez Nysę, nasadzono tysiące drzew i krzewów. Całość została perfekcyjnie wpisana w naturalne wnętrze doliny rzeki. Pogłębiający się kryzys finansowy spowodowany pracami na tak ogromną skalę oraz podróżami księcia zmusił go do sprzedaży majątku. Z koncepcji obejmującej ponad 700 ha, zrealizowano nieco ponad 250 ha. W 1845 książę był zmuszony sprzedać posiadłość. Kolejnym właścicielem Parku Mużakowskiego był książę Fryderyk Niderlandzki, który kontynuował prace związane z tworzeniem parku. W 1883 roku posiadłość przejęła rodzina von Arnim, która po odratowaniu funduszy Muskau kontynuowała dzieło swoich poprzedników. W 1945 rodzina von Arnim została wysiedlona z Muskau. W czasie wojny park i wiele budynków parkowych uległo zniszczeniu. Centralna część parku z zabudowaniami rezydencjalnymi znajduje się po zachodniej stronie rzeki przy niemieckiej miejscowości Bad Muskau (206 ha), polska część leży przy miejscowości Łęknica (522 ha). Dziś Nowy Zamek zachwyca turystów, i jest odpłatnie jest udostępniony do zwiedzania. Po całym Parku natomiast spacerować można bezpłatnie.

Bad Muskau jest położony nad Nysą lżycką, około 50 km na północ od Gorlitz i Zgorzelca.

Zdjęcia wykonano w maju 2023 roku.

  • Nowy zamek

  • Stary zamek

  • Dom kawalerów