Golub-Dobrzyń powstał formalnie 15 maja 1951 roku przez połączenie miast Golubia i Dobrzynia, leżących na przeciwległych brzegach Drwęcy. Prawobrzeżny Golub był miastem już w XIV wieku, chociaż dokładna data nadania praw miejskich nie jest znana. Pierwszy dokument lokacyjny zaginął już w średniowieczu. Wznowił go wielki mistrz zakonu krzyżackiego Michał Kuchmeister w roku 1421. W 1772 roku Golub znalazł się w zaborze pruskim, przejściowo w latach 1807-15 w Księstwie Warszawskim, po czym ponownie w Królestwie Prus do 1918 roku. Jest prawie sześć razy mniejszy od Dobrzynia. Dobrzyń w 1793 roku znalazł się w zaborze pruskim, od 1807 do 1815 w Księstwie Warszawskim, później w Królestwie Polskim do 1832 roku, a następnie w państwie Rosyjskim aż do 1918 roku. Dobrzyń posiadał prawa miejskie w latach 1789-1870 i ponownie od 1919 roku. W  Według rejestru zabytków na listę zabytków nieruchomych wpisane są:

– zamek w Golubiu z XIV wieku, przebudowany w XVI i XVII wieku (osobny artykuł);

– kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Golubiu – zbudowany na początku XIV wieku w stylu gotyckim z renesansową kaplicą Kostków. Kościół w latach 1320–50 powiększono przez dobudowanie nawy z drewnianym sufitem oraz potężnej wieży obronnej o szerokości niespełna 9 m. Wyposażenie kościoła pochodzi z okresu baroku, chociaż występują w nim też elementy gotyckie, renesansowe i neogotyckie. W ciągu wieków świątynia była niszczona na skutek pożarów, ograbiana z wyposażenia przez najeźdźców i odbudowywana. Obecny kształt kościół uzyskał w XIX wieku. Jest to jednonawowa świątynia, z wydzielonym, węższym, trójprzęsłowym prezbiterium, zamkniętym trójbocznie. Od strony północnej do prezbiterium przylega zakrystia. Obok niej, do korpusu nawy dostawiono na przełomie XIV/XV wieku gotycką, prostokątną kaplicę Św. Krzyża. Po przeciwnej stronie, od południa, ulokowano kruchtę – pierwotnie gotycką, przekształconą w XIX wieku. Obok do nawy przylega kaplica grobowa Kostków. Na osi kościoła (od zachodu) znajduje się wysoka wieża. Nawę i prezbiterium nakrywa dach siodłowy. Wieża została założona na planie kwadratu, z przejściem ostrołukowym w przyziemiu. Na wysokości ok. połowy dachu nawy obiega ją tynkowa opaska. W zwieńczeniu wieży umieszczono tynkowy fryz, a narożniki zdobią kwadratowe sterczyny w formie wieżyczek zdobionych małymi blendami, zakończonymi pseudoblankowaniem. Wieżę nakrywa czterospadowy dach, zwieńczony baniastą kopułą z latarnią. Wewnątrz znajduje się dzwon ufundowany w 1623 roku przez króla Zygmunta III, brata starościny golubskiej, mieszkanki golubskiego zamku Anny Wazówny. Wieża stanowiąca dobry punkt widokowy, udostępniona jest do zwiedzania (w sezonie letnim w godzinach popołudniowych, od piątku do niedzieli). Do najważniejszego wyposażenia kościoła należą: rokokowy ołtarz główny (wzniesiony w 1640 roku), odpowiadające mu dwa ołtarze boczne, ambona i chrzcielnica. Dodatkowo warto zwrócić uwagę na okazałą belkę tęczową, granitową kropielnicę oraz nagrobek Krzysztofa Kostki zm. w 1594 roku. Kościół położony w centralnej części dawnego miasta Golubia, ok 100 metrów na południe od rynku, przy ul. Kościelnej 13;

– kościół św. Katarzyny w Dobrzyniu został zbudowany w latach 1823-27 z inicjatywy właściciela pobliskiego majątku w Sokołowie, Antoniego Wybranieckiego. Jest to jednonawowa budowla w stylu klasycystycznym, początkowo wzniesiona bez wieży, którą dobudowano w 1886 roku. W latach 1909-32 została wykonana polichromia, ufundowano stacje Drogi Krzyżowej, zainstalowano dzwony i został zbudowany wikariat. Wewnątrz wyposażenie pochodzi częściowo ze zburzonego kościoła św. Mikołaja w Toruniu. W kościele zachowały się następujące zabytki:-  gotycki krzyż w głównym ołtarzu z XV wieku;  główny ołtarz, ołtarze boczne, ambona (w formie łodzi) i chrzcielnica z końca XVII wieku;  świeczniki i krzyż na głównym ołtarzu z 1750 roku; obraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej (w głównym ołtarzu) namalowany przez Wojciecha Gersona; część ławek i konfesjonały z XIX wieku. Kościół znajduje się około 500 metrów na południe od Rynku w Golubiu, przy Placu Tysiąclecia 14;

– mury obronne Golubia (fragmenty) z XIV i XV wieku z zachowaną basztą – mury miały kształt nieregularnego pięcioboku złożonego z prostych odcinków murów, 17 prostokątnych baszt otwartych od strony miasta, czterech niewielkich wież narożnych (zachowała się tylko jedna). Wzdłuż murów znajdowały dawniej się cztery bramy: Zamkowa (Toruńska), Brodnicka, Dobrzyńska oraz brama Błońska o charakterze lokalnym. Z trzech stron mury otoczone były fosą, natomiast wschodnią ich część chroniła rzeka Drwęca. Jedyną zachowaną narożną wieżę w 1912 roku przykryto czterospadowym dachem namiotowym. Baszta ta w okresie międzywojennym służyła jako siedziba lokalnej organizacji Sokół i ZHP. Fragmenty murów można zobaczyć w południowo-zachodniej części starówki wzdłuż ul. Zamurnej i od północy, natomiast zachowana baszta znajduje się północno-wschodnim narożniku starówki;

– szachulcowy dom podcieniowy „Pod Kapturem” z 1771 roku. Budynek powstał prawdopodobnie jako karczma i zajazd, bowiem znajduje się przy dawnym wjeździe do miasta Golubia od strony północno-wschodniej. Jest to parterowa, częściowo podpiwniczona budowla, w oszalowanej konstrukcji zrębowej, nakryta dwuspadowym dachem, z podcieniem wspartym na trzech słupach od strony frontowej. Od tylnej strony posiada parterową oficynę. Wnętrze domu jest jednoprzestrzenne, przykryte belkowym stropem. Dawna kuchnia mieści się u podstawy szerokiego komina. Mury piwnicy wykonano z otoczaków i wapiennej zaprawy, wejście do niej znajduje się na zewnątrz, pod podcieniem. Dom znajduje się w Golubiu pod adresem Rynek 19;

– kamienice przy Rynku;

– neogotycki kościół poewangelicki w Golubiu zbudowany w 1909 roku. Świątynia posiada wieżę o wysokości 30 metrów. Kościół jest wzorowany na dawnych świątyniach krzyżackich. Obecnie świątynia pełni funkcje oświatowe.

Golub-Dobrzyń jest położony 32 km na północny-wschód od Torunia, przy drodze do Brodnicy.

Zdjęcia wykonano w sierpniu 2020 roku.